# dava başkaları tarafından Hakkı ihlal edilen veya tehlikeye sokulan kimsenin yeniden tartışma konusu yapılmayacak şekilde ve geleceğe yönelik olarak bu ihlalinde Tehlikenin bertaraf edilmesi için mahkemeden hukuki koruma talep etmesidir
# DAVA ŞARTLARI
A.Genel dava şartları
Aa. Mahkemeye ilişkin dava şartları
1.yargı yetkisi
- Türk yargısına tabi olmayan kişiler ve şeyler hakkında açılan davalar dava şartı yokluğundan reddedilir.
2. yargı yolu
3. görev
4. kesin yetki
Ab. Taraflara ilişkin dava şartları
1. iki tarafın bulunması
2. taraf ehliyeti
3. dava ehliyeti
4. davaya vekalet ehliyeti ve geçerli vekaletname
5. davayı takip yetkisi
Ac. Dava konusu şeye ilişkin dava şartları
1. Davacı tarafından gider avansı yatırılması
- adli yardımdan yararlanan davacı gider avansı ödeme zorunluluğu kapsamında değildir
2. teminat gösterilmesine ilişkin kararın yerine getirilmesi
3. hukuki yarar
- hukuki yararın sadece davada değil mahkeme yönelik her talepte bulunması gerekir
- hukuki yarar eksikliği dava sırasında tamamlanamaz
- Bu nedenle mahkemenin hukuki yarar eksikliği tamamlanıncaya kadar beklemesi söz konusu olamaz
- Hakim hukuki yararı bulunmayan davacıya süre verilerek talep sonucunu hukuki yararı olan başka bir talep sonucuna dönüştürmesi beklenemez
- dava açıldığı anda mevcut olmayan bir hukuki yarar dava sırasında tamamlanırsa bu takdirde dava reddedilmez hesaptan incelenir
4. davanın derdest olması
5. kesin hüküm bulunmaması
B. Özel dava şartları
- genel dava şartları yanında kanunda bazı davalar için özel dava şartları öngörülmüştür
- özel dava şartının belirlenmesinde belirtilen şartın davanın esasını incelemeye engel olup olmadığına ve hakim tarafından kendiliğinden dikkate alınıp alınmadığına bakmak gerekir
Örneğin İcra ve İflas Kanunu na göre İptal davası açabilmek için alacaklının elinde aciz vesikası bulunması gerekir
borçtan kurtulma davası için davacı borçlunun alacağın yüzde 15 oranında teminat yatırılması gerekir
# dava şartlarının incelenmesi
- dava şartlarının davanın başından sonuna kadar bulunması gerekir ve ön inceleme aşamasında öncelikle dava şartları incelenir.
- dava şartının bulunup bulunmadığını hakim kendiliğinden inceler
- davanın açıldığı anda var olan bir dava şartı daha sonra ortadan kalkarsa bu durumda dava dava şartı eksikliğinden usülden reddedilir.
- dava açılırken bir dava şartı noksan olmasına rağmen dikkat edilmeyerek davanın esasına girilmiş ve bu sırada eksik olan dava şartı tamamlanmışsa başlangıçta eksik olan dava şartından dolayı dava reddedilmez esas hakkında hüküm verilir
- dava şartlarının her halükarda nihai karar anında tam olması gerekir karar verildikten sonra başta eksik olan dava şartının tamamlanmış olması dava şartı eksikliğine dayalı ilk derece mahkemesi kararının onanmasını gerektirmez. ( çünkü mahkeme karar anındaki mevcut duruma göre karar vermiştir.)
- dava şartı eksik olmasına rağmen ilk derece mahkemesi karar vermiş fakat bu karar Yargıtay tarafından bozulmuşsa ve bu arada
dava şartı eksikliği giderilmişse artık usul ekonomisi gereğince
dava usulden reddedilmez
- taraflar dava şartlarını davanın her aşamasında ileri sürülebilir bu konuda iddia ve savunmanın değiştirilmesi yasağı uygulanmaz
- eksik olan bir dava şartı belirli bir süre verilerek giderilebilecek nitelikte ise mahkeme dava şartı noksanlığının giderilmesi dava şartının tamamlanması için kesin süre vermek zorundadır.
#DAVA ÇEŞİTLERİ
A. Talep edilen hukuki korumaya göre dava çeşitleri
1. Eda davaları
- davacının talebinde davalının bir şeyi yapmaya birşey vermeye veya birşey yapmamaya mahkum edilmesini istediği dava türüne Eda davası denir
2. tespit davası
- tespit davası bir hukuki ilişkinin mevcut olup olmadığı ya da bir senedin sahte olup olmadığını tespite yarar
- kanunda belirtilen durumlar dışında, tespit davası açan davacı eda davası ile inşai davalardan farklı olarak dava açmakta hukuken korunmaya değer güncel bir yararının bulunduğunu açıkça ortaya koymak hukuki yararını ispatlamak zorundadır
- maddi vakalar tek başına tespit davasına konu yapılamaz maddi vakalar tek başına tespit davasının değil delil tespiti kurumunun konusunu oluşturur
- bir hukuki ilişki hakkında henüz şartları oluşmadığından dolayı eda davası açılamıyor ise bu hukuki ilişki hakkında tespit davası açılabilir
- gelecekte kurulacak bir hukuki ilişki için tespit davası açılamaz
- bir hukuki ilişkinin varlığının tespitine yönelik açılan tespit davasına müspet tespit davaları denir
- Davacı açtığı dava ile davalının
var olduğunu iddia ettiği bir hukuki ilişkinin bulunmadığının tespitin istiyorsa bu tür tespit davalarına menfi tespit davası denir
- tespit davası açılabilmesi için öncelikle sadece tespit davası açmakta bir hukuki yararım bulunması gerekir Ayrıca tespit davasının konusu ancak hukuki ilişkiler olabilir
- tespit davası ancak somut bir hukuki ilişki hakkında açılabilir soyut hukuki ilişkiler veya maddi vakalar tespit davasının konusu olamaz
- tespit davası açıldıktan sonra eda davasının açılması mümkün hale gelirse iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağı ile karşılaşmak zorunda olmadan davacı davayı eda davası olarak devam edebilmelidir.
- tespit davası sonunda verilen hükümler ilamlı icra yolu ile takibe konu edilemez
3. belirsiz alacak Ve tespit davası
# belirsiz alacak davasının koşulları
1. talep sonucunun miktarının belirlenmesinin imkansız veya davacının bekleyemeyecek olması
2. dava dilekçesinde geçici talep sonucunun belirtilmesi
- davacının tahkikat bitene kadar talep sonucunu belirlemesi halinde mahkeme ilk talep edilen asgari ya da geçici talep sonucuna göre karar verebilecektir
3. belirsiz alacak davası açan davacı talep sonucunu dayandırdığı tüm vakaları eksiksiz olarak bildirmelidir
# talep sonucunun belirlenmesine davalının karşı koyabilmesi
- kesin talep sonucunun belirlenmesi tahkikat aşamasının sonuna kadar yapılabilir
- belirsiz alacak davasında zamanaşımı tahkikatin sonunda artırılan miktar için ve davanın açılmasından itibaren kesilmiş sayılır
- Davacı talep sonucunun belirlenebilir hale gelmesinden sonra tahkikat içinde talep sonucunu belirleyecek kesinleştiredecektir
- talebin kesinleşmesi üzerine belirlenen talep sonucunun davalıya bildirilmesi gerekir
davalı da buna karşı savunmasını yapabilme olanağına sahiptir
# kısmi dava ile birlikte tespit davası açılması
- talep sonucunu belirleyemeyen davacının alacağının belirleyebildiği kısmı için kısmi dava açıp geri kalan kısmının tespitini istemesi de mümkündür
- mahkeme kısmi dava hakkında edaya alacağın geri kalan kısmı için ise tespit hükmüne karar verir
- tespit davası ile zamanaşımı, kesin talep edilen alacak için davanın açıldığı anda kesileceği için belirsiz alacak davası ile aynı talep sonucu için açılacak olan tespit davasında zamanaşımının kesilmesi bakımından bir farklılık bulunmamaktadır
- tespit davasının belirsiz alacak davasına nazaran olumsuz tarafı tespit hükmü ile davacının ilamlı takip yapamamasıdır.
4. inşai (yenilik doğuran) davalar
- bir hukuki durumun kurulması kaldırılması veya değiştirilmesi için yani yenilik doğuran bir hakkın kullanılması için davacının tek taraflı iradesinin yeterli olmadığı veya bu konuda tarafların anlaşması ile mümkün olmadığı bunun ancak bir mahkeme kararı ile sağlanabildiği durumlarda açılan davaya inşai dava denir
- inşai davalarda tespit davalarında olduğu gibi özel olarak hukuki yararının ispatına gerek yoktur
-!inşai dava mutlaka inşai bir hakka dayanır
- inşai davalar ancak kanunda belirtilen durumlarda açılabilir
- inşai haklar kural olarak hak sahibinin tek taraflı olarak hakkını kullanması ile sonuç doğurur.
Sahibi tarafından tek taraflı olarak kullanılmakla tükenen inşai haklar için inşai dava açılamaz.
- mahkemenin inşai dava sonunda ret kararı vermesi durumunda bu kadar iddia edilen inşai hakkın bulunmadığı yönünde bir tespit hükmüdür
- davanın kabulüne karar verilmiş ise bu bir inşai yükümdür
- İnşai hükümler özel bir kanun hükmüyle aksi görülmediği takdirde yani kural olarak geçmişe etkili değildir geleceği etkilidir
- bazı durumlarda ise inşa hükümler kanundan ötürü geçmişe etkilidir
- Örneğin boşanma davaları ve bir tüzel kişiliğin feshi davası geleceğe etkilidir
- ancak ölüme bağlı tasarrufların iptali, şirket genel kurul kararlarının iptali, babalık davası ve nesebün reddi geçmişe etkilidir.
B. talep sonucuna göre dava çeşitleri
1. terditli dava
- Davacı açtığı davada birden fazla talepte bulunuyor ve fakat asıl talebi kabul edilmediği takdirde yardımcı talebi hakkında karar verilmesini istiyorsa terditli dava söz konusudur
- Örneğin bir malın teslimi bu kabul edilmediği takdirde bedenimin ödenmesinin talep edildiği dava
- terditli bir davadan söz edilebilmesi için iki şartım bir arada bulunması gerekir
1. aynı davalıya karşı ileri sürülecek birden fazla talep arasında bir astlık üstlük ilişkisi mevcut olmalıdır
2. birlikte ileri sürülen bu talepler arasında hukuki veya ekonomik bir bağ bulunmalıdır
- terditli dava açarak davacı taleplerine ilişkin olarak mahkemece gerçekleştirilecek olan incelemenin sırasını belirlemektedir şarta bağlı bir dava yoktur
- mahkeme asıl talep hakkında olumlu bir karar verirse yardımcı talebi incelemeyecektir
2. seçimlik davalar
- seçimlik dava seçimlik borçlarda seçim hakkının BORÇLUDA olması halinde açılabilir
- seçimlik borçlarda seçim hakkı kendisine ait olan borçlu veya üçüncü kişinin bu hakkı kullanmaktan kaçınması halinde ALACAKLI seçimlik dava açabilir
- seçim hakkı alacaklıda ise alacaklı seçimlik dava açamaz
- seçimlik mahkumiyet hükmünü cebri icraya koyan alacaklı takip hukukunun temel kuralı olan takibin konusunda konusunun belirli olması kuralı uyarınca takibinin konusunu seçimlik mahkeme hükmünde yer alan edim konusu şeylerden birisine hasretmek zorundadır
- Borçlu bunlardan birisini ( ancak alacaklının seçtiğini değil Diğerini de seçebilir) yerine getirerek takibin son bulmasını sağlayabilecektir
3. davaların yığılması (objektif dava birleşmesi)
- Davacı aynı davalıya karşı olan birbirinden bağımsız birden fazla asli talebini aynı dava dilekçesinde ileri sürebilir
- bunun için birlikte dava edilen taleplerin tamamının aynı yargı çeşidi içinde yer alması ve taleplerin tümü hakkında ortak yetkili bir mahkemenin bulunması gerekir
- burada terditli davadan farklı olarak taleplee arasında bir astlık üstlük ilişkisi bulunmamaktadır
- bu dava çeşidinde taleplerin tümü birbirinden bağımsız eşdeğerde ve aynı derecede öneme sahiptir
- davaların duyulmasından söz edilebilmesi için birlikte ileri sürülmüş talepler arasında hukuki veya ekonomik bir bağım bulunması da şart değildir
- davaların yığılması nın ortaya çıkabilmesi için gereken koşullar
şunlardır
1. davacının aynı davalıya karşı ileri sürebileceği birden fazla talep olmalıdır
2. talepleri arasında bir aslilik ferilik ilişkisi kurulmamış olmalıdır
3. birlikte ileri sürülen taleplerin tümü aynı yargı çeşidi içinde yer almalıdır
4. taleplerin tümü bakımından geçerlilik taşıyan bir ortak yetkili mahkeme bulunmalıdır
- Örneğin davacının davalıdan satım sözleşmesinden kaynaklanan bir miktar alacağı ile birlikte ödünç sözleşmesinden kaynaklanan alacağını da aynı davada birlikte işlemesi
4. kısmi dava
- davacının AYNI hukuki ilişkiden kaynaklanan alacağının veya hakkının tümünü değil belirli bir kısmını talep ederek açtığı davaya kısmi dava denir
- kısmi dava bölünebilir talepler için sözkonusudur
- davacının aynı davalıdan farklı hukuki ilişkilere dayanarak birden fazla talebi varsa bunlardan sadece birini veya birkaçını talep ederek açtığı dava kısmi dava değildir
- Kısmi dava açılabilmesi bakımından alacağın tartışmalı veya belirli olup olmamasının önemi yoktur
- davacının diğer dava türlerinde olduğu gibi kısmi dava türünde de hukuki yararının bulunması gerekir
- davacının alacağını parçalara bölüp her biri için ayrı ayrı dava açmasında hukuki yararı yoktur aksine hakkın kötüye kullanılması söz konusudur
- dava açılırken talep konusunun kalan kısmından açıkça feragat edilmiş olması hali dışında, kısmi dava açılması talep konusunun geri kalan kısmından feragat edildiği anlamına gelmez
5. mütelahik ( yarışan haklara dayalı ) davalar
- Davacı dava dilekçesindeki talebini veya taleplerini belirli bir hukuki sebebe değil bu talebi veya talepleri haklı gösteren BİRDEN FAZLA HUKUKİ SEBEBE dayandırıyor sa mütelahik dava söz konusudur
- davacının gösterdiği hukuki sebepler yerinde ise yarışan hukuk kurallarından davacı için daha elverişli olan uygulanır
# Topluluk davası
- ilgililerin haklarının tespiti
- hukuka aykırı durumun giderilmesi
- ilgililerin gelecekteki haklarının ihlal edilmesinin önüne geçilmesi için topluluk davası açılabilir
- bunun için davayı açacak olan tüzel kişi statüsü çerçevesinde üyelerinin veya mensuplarının yahut temsil ettikleri kesimin menfaatlerini korumayı talep edecektir
- tüketici örgütlerince açılan davalar haksız rekabet hukukunda sendikalar hukukunda ve çevre hukukunda açılan davalar topluluk davalarına örnek olarak gösterilebilir
- tazminat istemini içeren topluluk davası açılabilmesi kanunda düzenlenmemiştir
- topluluk davası sonuçlanmadan ilgililer tarafından aynı konuda dava açılması derdestlik itirazı ileri sürülmesine neden olmayacaktır. Çünkü taraflar aynı değildir.
# DAVA ŞARTLARI
A.Genel dava şartları
Aa. Mahkemeye ilişkin dava şartları
1.yargı yetkisi
- Türk yargısına tabi olmayan kişiler ve şeyler hakkında açılan davalar dava şartı yokluğundan reddedilir.
2. yargı yolu
3. görev
4. kesin yetki
Ab. Taraflara ilişkin dava şartları
1. iki tarafın bulunması
2. taraf ehliyeti
3. dava ehliyeti
4. davaya vekalet ehliyeti ve geçerli vekaletname
5. davayı takip yetkisi
Ac. Dava konusu şeye ilişkin dava şartları
1. Davacı tarafından gider avansı yatırılması
- adli yardımdan yararlanan davacı gider avansı ödeme zorunluluğu kapsamında değildir
2. teminat gösterilmesine ilişkin kararın yerine getirilmesi
3. hukuki yarar
- hukuki yararın sadece davada değil mahkeme yönelik her talepte bulunması gerekir
- hukuki yarar eksikliği dava sırasında tamamlanamaz
- Bu nedenle mahkemenin hukuki yarar eksikliği tamamlanıncaya kadar beklemesi söz konusu olamaz
- Hakim hukuki yararı bulunmayan davacıya süre verilerek talep sonucunu hukuki yararı olan başka bir talep sonucuna dönüştürmesi beklenemez
- dava açıldığı anda mevcut olmayan bir hukuki yarar dava sırasında tamamlanırsa bu takdirde dava reddedilmez hesaptan incelenir
4. davanın derdest olması
5. kesin hüküm bulunmaması
B. Özel dava şartları
- genel dava şartları yanında kanunda bazı davalar için özel dava şartları öngörülmüştür
- özel dava şartının belirlenmesinde belirtilen şartın davanın esasını incelemeye engel olup olmadığına ve hakim tarafından kendiliğinden dikkate alınıp alınmadığına bakmak gerekir
Örneğin İcra ve İflas Kanunu na göre İptal davası açabilmek için alacaklının elinde aciz vesikası bulunması gerekir
borçtan kurtulma davası için davacı borçlunun alacağın yüzde 15 oranında teminat yatırılması gerekir
# dava şartlarının incelenmesi
- dava şartlarının davanın başından sonuna kadar bulunması gerekir ve ön inceleme aşamasında öncelikle dava şartları incelenir.
- dava şartının bulunup bulunmadığını hakim kendiliğinden inceler
- davanın açıldığı anda var olan bir dava şartı daha sonra ortadan kalkarsa bu durumda dava dava şartı eksikliğinden usülden reddedilir.
- dava açılırken bir dava şartı noksan olmasına rağmen dikkat edilmeyerek davanın esasına girilmiş ve bu sırada eksik olan dava şartı tamamlanmışsa başlangıçta eksik olan dava şartından dolayı dava reddedilmez esas hakkında hüküm verilir
- dava şartlarının her halükarda nihai karar anında tam olması gerekir karar verildikten sonra başta eksik olan dava şartının tamamlanmış olması dava şartı eksikliğine dayalı ilk derece mahkemesi kararının onanmasını gerektirmez. ( çünkü mahkeme karar anındaki mevcut duruma göre karar vermiştir.)
- dava şartı eksik olmasına rağmen ilk derece mahkemesi karar vermiş fakat bu karar Yargıtay tarafından bozulmuşsa ve bu arada
dava şartı eksikliği giderilmişse artık usul ekonomisi gereğince
dava usulden reddedilmez
- taraflar dava şartlarını davanın her aşamasında ileri sürülebilir bu konuda iddia ve savunmanın değiştirilmesi yasağı uygulanmaz
- eksik olan bir dava şartı belirli bir süre verilerek giderilebilecek nitelikte ise mahkeme dava şartı noksanlığının giderilmesi dava şartının tamamlanması için kesin süre vermek zorundadır.
#DAVA ÇEŞİTLERİ
A. Talep edilen hukuki korumaya göre dava çeşitleri
1. Eda davaları
- davacının talebinde davalının bir şeyi yapmaya birşey vermeye veya birşey yapmamaya mahkum edilmesini istediği dava türüne Eda davası denir
2. tespit davası
- tespit davası bir hukuki ilişkinin mevcut olup olmadığı ya da bir senedin sahte olup olmadığını tespite yarar
- kanunda belirtilen durumlar dışında, tespit davası açan davacı eda davası ile inşai davalardan farklı olarak dava açmakta hukuken korunmaya değer güncel bir yararının bulunduğunu açıkça ortaya koymak hukuki yararını ispatlamak zorundadır
- maddi vakalar tek başına tespit davasına konu yapılamaz maddi vakalar tek başına tespit davasının değil delil tespiti kurumunun konusunu oluşturur
- bir hukuki ilişki hakkında henüz şartları oluşmadığından dolayı eda davası açılamıyor ise bu hukuki ilişki hakkında tespit davası açılabilir
- gelecekte kurulacak bir hukuki ilişki için tespit davası açılamaz
- bir hukuki ilişkinin varlığının tespitine yönelik açılan tespit davasına müspet tespit davaları denir
- Davacı açtığı dava ile davalının
var olduğunu iddia ettiği bir hukuki ilişkinin bulunmadığının tespitin istiyorsa bu tür tespit davalarına menfi tespit davası denir
- tespit davası açılabilmesi için öncelikle sadece tespit davası açmakta bir hukuki yararım bulunması gerekir Ayrıca tespit davasının konusu ancak hukuki ilişkiler olabilir
- tespit davası ancak somut bir hukuki ilişki hakkında açılabilir soyut hukuki ilişkiler veya maddi vakalar tespit davasının konusu olamaz
- tespit davası açıldıktan sonra eda davasının açılması mümkün hale gelirse iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağı ile karşılaşmak zorunda olmadan davacı davayı eda davası olarak devam edebilmelidir.
- tespit davası sonunda verilen hükümler ilamlı icra yolu ile takibe konu edilemez
3. belirsiz alacak Ve tespit davası
# belirsiz alacak davasının koşulları
1. talep sonucunun miktarının belirlenmesinin imkansız veya davacının bekleyemeyecek olması
2. dava dilekçesinde geçici talep sonucunun belirtilmesi
- davacının tahkikat bitene kadar talep sonucunu belirlemesi halinde mahkeme ilk talep edilen asgari ya da geçici talep sonucuna göre karar verebilecektir
3. belirsiz alacak davası açan davacı talep sonucunu dayandırdığı tüm vakaları eksiksiz olarak bildirmelidir
# talep sonucunun belirlenmesine davalının karşı koyabilmesi
- kesin talep sonucunun belirlenmesi tahkikat aşamasının sonuna kadar yapılabilir
- belirsiz alacak davasında zamanaşımı tahkikatin sonunda artırılan miktar için ve davanın açılmasından itibaren kesilmiş sayılır
- Davacı talep sonucunun belirlenebilir hale gelmesinden sonra tahkikat içinde talep sonucunu belirleyecek kesinleştiredecektir
- talebin kesinleşmesi üzerine belirlenen talep sonucunun davalıya bildirilmesi gerekir
davalı da buna karşı savunmasını yapabilme olanağına sahiptir
# kısmi dava ile birlikte tespit davası açılması
- talep sonucunu belirleyemeyen davacının alacağının belirleyebildiği kısmı için kısmi dava açıp geri kalan kısmının tespitini istemesi de mümkündür
- mahkeme kısmi dava hakkında edaya alacağın geri kalan kısmı için ise tespit hükmüne karar verir
- tespit davası ile zamanaşımı, kesin talep edilen alacak için davanın açıldığı anda kesileceği için belirsiz alacak davası ile aynı talep sonucu için açılacak olan tespit davasında zamanaşımının kesilmesi bakımından bir farklılık bulunmamaktadır
- tespit davasının belirsiz alacak davasına nazaran olumsuz tarafı tespit hükmü ile davacının ilamlı takip yapamamasıdır.
4. inşai (yenilik doğuran) davalar
- bir hukuki durumun kurulması kaldırılması veya değiştirilmesi için yani yenilik doğuran bir hakkın kullanılması için davacının tek taraflı iradesinin yeterli olmadığı veya bu konuda tarafların anlaşması ile mümkün olmadığı bunun ancak bir mahkeme kararı ile sağlanabildiği durumlarda açılan davaya inşai dava denir
- inşai davalarda tespit davalarında olduğu gibi özel olarak hukuki yararının ispatına gerek yoktur
-!inşai dava mutlaka inşai bir hakka dayanır
- inşai davalar ancak kanunda belirtilen durumlarda açılabilir
- inşai haklar kural olarak hak sahibinin tek taraflı olarak hakkını kullanması ile sonuç doğurur.
Sahibi tarafından tek taraflı olarak kullanılmakla tükenen inşai haklar için inşai dava açılamaz.
- mahkemenin inşai dava sonunda ret kararı vermesi durumunda bu kadar iddia edilen inşai hakkın bulunmadığı yönünde bir tespit hükmüdür
- davanın kabulüne karar verilmiş ise bu bir inşai yükümdür
- İnşai hükümler özel bir kanun hükmüyle aksi görülmediği takdirde yani kural olarak geçmişe etkili değildir geleceği etkilidir
- bazı durumlarda ise inşa hükümler kanundan ötürü geçmişe etkilidir
- Örneğin boşanma davaları ve bir tüzel kişiliğin feshi davası geleceğe etkilidir
- ancak ölüme bağlı tasarrufların iptali, şirket genel kurul kararlarının iptali, babalık davası ve nesebün reddi geçmişe etkilidir.
B. talep sonucuna göre dava çeşitleri
1. terditli dava
- Davacı açtığı davada birden fazla talepte bulunuyor ve fakat asıl talebi kabul edilmediği takdirde yardımcı talebi hakkında karar verilmesini istiyorsa terditli dava söz konusudur
- Örneğin bir malın teslimi bu kabul edilmediği takdirde bedenimin ödenmesinin talep edildiği dava
- terditli bir davadan söz edilebilmesi için iki şartım bir arada bulunması gerekir
1. aynı davalıya karşı ileri sürülecek birden fazla talep arasında bir astlık üstlük ilişkisi mevcut olmalıdır
2. birlikte ileri sürülen bu talepler arasında hukuki veya ekonomik bir bağ bulunmalıdır
- terditli dava açarak davacı taleplerine ilişkin olarak mahkemece gerçekleştirilecek olan incelemenin sırasını belirlemektedir şarta bağlı bir dava yoktur
- mahkeme asıl talep hakkında olumlu bir karar verirse yardımcı talebi incelemeyecektir
2. seçimlik davalar
- seçimlik dava seçimlik borçlarda seçim hakkının BORÇLUDA olması halinde açılabilir
- seçimlik borçlarda seçim hakkı kendisine ait olan borçlu veya üçüncü kişinin bu hakkı kullanmaktan kaçınması halinde ALACAKLI seçimlik dava açabilir
- seçim hakkı alacaklıda ise alacaklı seçimlik dava açamaz
- seçimlik mahkumiyet hükmünü cebri icraya koyan alacaklı takip hukukunun temel kuralı olan takibin konusunda konusunun belirli olması kuralı uyarınca takibinin konusunu seçimlik mahkeme hükmünde yer alan edim konusu şeylerden birisine hasretmek zorundadır
- Borçlu bunlardan birisini ( ancak alacaklının seçtiğini değil Diğerini de seçebilir) yerine getirerek takibin son bulmasını sağlayabilecektir
3. davaların yığılması (objektif dava birleşmesi)
- Davacı aynı davalıya karşı olan birbirinden bağımsız birden fazla asli talebini aynı dava dilekçesinde ileri sürebilir
- bunun için birlikte dava edilen taleplerin tamamının aynı yargı çeşidi içinde yer alması ve taleplerin tümü hakkında ortak yetkili bir mahkemenin bulunması gerekir
- burada terditli davadan farklı olarak taleplee arasında bir astlık üstlük ilişkisi bulunmamaktadır
- bu dava çeşidinde taleplerin tümü birbirinden bağımsız eşdeğerde ve aynı derecede öneme sahiptir
- davaların duyulmasından söz edilebilmesi için birlikte ileri sürülmüş talepler arasında hukuki veya ekonomik bir bağım bulunması da şart değildir
- davaların yığılması nın ortaya çıkabilmesi için gereken koşullar
şunlardır
1. davacının aynı davalıya karşı ileri sürebileceği birden fazla talep olmalıdır
2. talepleri arasında bir aslilik ferilik ilişkisi kurulmamış olmalıdır
3. birlikte ileri sürülen taleplerin tümü aynı yargı çeşidi içinde yer almalıdır
4. taleplerin tümü bakımından geçerlilik taşıyan bir ortak yetkili mahkeme bulunmalıdır
- Örneğin davacının davalıdan satım sözleşmesinden kaynaklanan bir miktar alacağı ile birlikte ödünç sözleşmesinden kaynaklanan alacağını da aynı davada birlikte işlemesi
4. kısmi dava
- davacının AYNI hukuki ilişkiden kaynaklanan alacağının veya hakkının tümünü değil belirli bir kısmını talep ederek açtığı davaya kısmi dava denir
- kısmi dava bölünebilir talepler için sözkonusudur
- davacının aynı davalıdan farklı hukuki ilişkilere dayanarak birden fazla talebi varsa bunlardan sadece birini veya birkaçını talep ederek açtığı dava kısmi dava değildir
- Kısmi dava açılabilmesi bakımından alacağın tartışmalı veya belirli olup olmamasının önemi yoktur
- davacının diğer dava türlerinde olduğu gibi kısmi dava türünde de hukuki yararının bulunması gerekir
- davacının alacağını parçalara bölüp her biri için ayrı ayrı dava açmasında hukuki yararı yoktur aksine hakkın kötüye kullanılması söz konusudur
- dava açılırken talep konusunun kalan kısmından açıkça feragat edilmiş olması hali dışında, kısmi dava açılması talep konusunun geri kalan kısmından feragat edildiği anlamına gelmez
5. mütelahik ( yarışan haklara dayalı ) davalar
- Davacı dava dilekçesindeki talebini veya taleplerini belirli bir hukuki sebebe değil bu talebi veya talepleri haklı gösteren BİRDEN FAZLA HUKUKİ SEBEBE dayandırıyor sa mütelahik dava söz konusudur
- davacının gösterdiği hukuki sebepler yerinde ise yarışan hukuk kurallarından davacı için daha elverişli olan uygulanır
# Topluluk davası
- ilgililerin haklarının tespiti
- hukuka aykırı durumun giderilmesi
- ilgililerin gelecekteki haklarının ihlal edilmesinin önüne geçilmesi için topluluk davası açılabilir
- bunun için davayı açacak olan tüzel kişi statüsü çerçevesinde üyelerinin veya mensuplarının yahut temsil ettikleri kesimin menfaatlerini korumayı talep edecektir
- tüketici örgütlerince açılan davalar haksız rekabet hukukunda sendikalar hukukunda ve çevre hukukunda açılan davalar topluluk davalarına örnek olarak gösterilebilir
- tazminat istemini içeren topluluk davası açılabilmesi kanunda düzenlenmemiştir
- topluluk davası sonuçlanmadan ilgililer tarafından aynı konuda dava açılması derdestlik itirazı ileri sürülmesine neden olmayacaktır. Çünkü taraflar aynı değildir.
Yorumlar
Yorum Gönder