# serbest delil sisteminde deliller belirtilmiş olsa da deliller konusunda bir sınırlama yapılmamıştır yani ispat aracı olabilecek her şey delil olarak kabul edilmiştir Türk hukukunda da geçerli sistem serbest delil sistemidir
# hakimin kesin delillerle bağlılığının söz konusu olduğu kanunu delil sistemi Türk hukukunda geçerlidir kanunda belirtilen istisnalar dışında kural olarak hakim delilleri serbestçe takdir eder ancak kesin delillerle de bağlıdır
# Türk hukukunda bazı miktarı geçen hukuki işlemlerin kesin delille ispatı zorunluluğu söz konusudur
# delillerin aynı zamanda caiz yani geçerli delil olması gerekir
# hakim tahkikat aşamasında ikame edilmek istenilen delillerden hangisinin ispat için kabul edilebileceğini ve hangisinin kabul edilemeyeceğini gerekçeli olarak takdir eder
# Türk Medeni Usul hukukunda genel olarak
- delil sistemlerinden serbest delil sistemi benimsenmiştir
- delillerin değerlendirilmesi bakımından ise belirli miktarı geçen hukuki işlemler bakımından kanuni deli sistemi, bunun dışında ise delillerin serbestçe değerlendirilmesine esas alan karma bir anlayış kabul edilmiştir
# kesin deliller şartlarını hükümlerini ve sonuçlarını kanunun belirlediği ve bu şartların mevcut olması halinde hakimin bağlı olduğu ve takdir yetkisine sahip olmadığı delilerdir
# kesin deliller senet, yemin ve kesin hükümdür
- taraflarca hazırlanma ilkesinin uygulandığı davalarda kesin deliller hakimi bağlar ve hakimin bu delilleri takdir yetkisi yoktur
- kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda yemin Ve senet hakim için bağlayıcı değildir
- Ancak kesin hüküm hem kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı hem de uygulanmadığı bütün davalarda hakimi bağlayan kesin delildir.
# takdiri deliller koşulları ve hükümlerini kanunu tayin etmediği delilerdir
hakimi bağlamazlar
hakim bunları serbestçe takdir eder
# takdiri deliller Tanık bilirkişi ve keşiftir
- hakim takdiri delillerle ispatın mümkün olduğu olaylarda ispat aracı niteliğindeki her şeyi delil olarak kabul edebilir
- kural olarak hukuki işlemler takdiri delillerle ispat edilmez
- ancak taraflar delil sözleşmesi ile hukuki işlemlerin de takdiri delillerle ispatlananabileceğini kararlaştırılabilirler
- hukuki fiiller ise takdiri delillerle ispatlanabilir
# delil sözleşmesi
- kural olarak kanunun belli bir delil ile ispatını aradığı vakaların başka deliller ile ispatı mümkün değildir
- bir delil sözleşmesinin varlığı durumunda sözleşme konusu bir vakanın ispatında sadece kararlaştırılan belirli deliler kullanılabilir buna münhasır delil sözleşmesi denir.
- senetle ispatı gereken hususların tarafların anlaşması ile yani karşı tarafın açık muvafakatı ile tanıkla ispat edilebileceği kabul edilmiştir
- delil sözleşmesi belli bir vakanın belli bir delil ile veya diğer deliller yanında kararlaştırılan türdeki deliller ile de ispat edilebileceği konusunda taraflar arasında davadan önce veya yargılama sırasında yapılan usuli bir sözleşmedir
- delil sözleşmesi ile ancak ispat şartı olan yazılı şekil şartı getirilebilir veya ispat şartı olan yazılı şekil şartına istisna kabul edilebilir
- delil sözleşmesi ile geçerlilik şartı olan yazılı şekil şartı bertaraf edilemez veya geçerlilik şartı olan yazılı şekil şartı getirilemez
# delil sözleşmesi yazılı olarak yapılır
yazılı şekil delil sözleşmesinin geçerlilik şarkı değildir ispat şartıdır
yani delil sözleşmesi ispat edilmek şartı ile sözlü olarak da yapılabilir
# bir tarafın ispat hakkını tamamen ortadan kaldıran delil sözleşmeleri hukuki dinlenilme hakkının unsuru olan açıklama hakkına ve bunun sonucu olarak adil yargılanma hakkına aykırı sayılarak geçerli kabul edilmemektedir
# davada bir tarafın aslında senetle ispati gereken bir hususta tanık dinletmek istemesi durumunda hakim karşı tarafa kanunen bu hususun senetle ispatının gerektiğini ancak muvafakat edilirse Tanık dinletilebiledeceğini hatırlatır ve Tanık dinletilmesine muvafakati olup olmadığını sorar
Bunun üzerine karşı taraf açık bir biçimde muvafakat ettiğini mahkemeye bildirirse dava sırasında sözlü bir delil sözleşmesi yapılmış olur ve senetle ispat yanında ilgili tarafın tanık dinletme hakkı doğar
# tarafların birinin ispat hakkının kullanımını imkansız kılan veya son derece güçleştiren delil sözleşmeleri geçersizdir
# münhasır delil sözleşmesi
- Bir davada taraflar belli bir vakanın ya da işlemin sadece belli deliller ile ispat edilebileceğine ilişkin olarak davadan önce veya dava sırasında sözleşme yapabilirler
- bu tür bir sözleşmenin bulunması durumunda sözleşmede kararlaştırılan delil veya deliller ile ispat mümkündür başka Deliler kullanılamaz
- münhasır delil sözleşmesinin tipik örneği hakem-bilirkişi sözleşmesidir
Örneğin bir inşaat sözleşmesinde müteahhidin yaptığı işlerin miktar ve değerini sözleşmeye uygun olup olmadığının tespiti tarafsız bir mühendise bırakılmıştır ve mühendis tarafından hazırlanacak raporun taraflar arasında bağlayıcı olacağı ve çıkan uyuşmazlıklarda başka bir delil kullanılmayacağı kararlaştırılmışsa münhasır delil sözleşmesi olan hakem-bilirkişi sözleşmesi var demektir
# münhasır olmayan delil sözleşmesi
- taraflar yaptıkları sözleşme ile aralarında çıkacak uyuşmazlıklarda belli bir vaka veya işlemi kanunen mümkün olan deliler yanında kendi kararlaştırıldıkları deliler ile de ispatlananabileceğini kabul ederlerse münhasır olmayan delil sözleşmesi yapmış olurlar
- yapılmış olan bir delil sözleşmesinin açık olmaması durumunun münhasır olmayan delil sözleşmesi olarak yorumlanması yerinde olur
# SENET
# Uyuşmazlık konusu vakaları ispata elverişli yazılı veya basılı metin senet çizim plan kroki fotoğraf film görüntü veya ses kaydı gibi veriler ile elektronik ortamdaki veriler ve bunlara benzer bilgi taşıyıcıları bu kanuna göre belgedir
# kısaca belge uyuşmazlık konusu vakaları ispata elverişli olan bilgi taşıyıcılarıdır
# bir kimsenin aleyhinde delil olarak kullanılabilecek belgeler o kimsenin halefleri aleyhine de delil teşkil ederler
# hukuki anlamda senet bir kimsenin kendi aleyhine hazırladığı veya aleyhine sonuç doğuran yazılı bir belgedir
# senedin unsurları
1. senet sayılan belgenin bir cisim bulması yani dış aleme yansıyacak şekilde varlık kazanmış olması gerekir
2. senedin dış alemi yazılı olarak yansıması gerekir
3. senet bir vaka hakkında açıklamayı yani bir irade beyanı içermelidir
4. imza
# senet üzerinde silinti veya çıkıntılar varsa senedi düzenleyen kişi tarafından bunların da imzalanması gerekir
# Eğer senet aleyhine delil olarak kullanılan kişi senetteki bu silinti ve çıkıntıları inkar ederse bunlar dikkate alınmaz, yok sayılır
# Hatta bu silinti ve çıkıntılar senedin geçerliliğine ve anlamına etki edecek nitelikteyse senet kısmen veya tamamen hükümsüz sayılabilir
# bilgisayar çıktısı daktilo veya elle yazılmış bir yazının altı imzalanırsa bu senet niteliğindedir
# hakim mahkemeye delil olarak sunulan elektronik imzalı belgenin güvenli elektronik imza ile oluşturulmuş olup olmadığını resen inceler
# resmi bir makam veya memurun katılımı ile düzenlenmiş olan senetler resmi senetlerdir
- elektronik imza ile resmi senet düzenlenmesi mümkün değildir
# imza atmayan kişiler imza yerine parmak izi veya bir alet kullanırlar. imza atamayanların mühür veya bir alet ya da parmak izi kullanmak suretiyle yapacakları hukuki işlemleri içeren belgelerin senet niteliği taşıyabilmesi Noterler tarafından DÜZENLEME biçiminde oluşturulmasına bağlıdır
# imza atamayan kimselerin cüzdanla iş yapmayı adet edinmiş kuruluşlarla olan işlemlerde kullanacakları mühür kazınmış işaret veya parmak izinin işlemin başlangıcında hesap defterine veya cüzdanına basılmış olması veya önceden noterde bir örneği saklanmak üzere onanmış bulunması yeterli olup her seferinde ayrıca onamaya gerek yoktur
# imza atamayanlar ile ilgili olarak noterce düzenlenecek olan senetler için ilgisinden hiçbir harç vergi ve değerli kağıt bedeli alınmaz
# yabancı bir ülkede o ülkenin yetkili devlet makamları tarafından hazırlanmış düzenlenmiş veya onaylanmış bulunan resmi belgeler belgenin verildiği devletin yetkili makamı veya o ülkedeki Türk konsolosluğu tarafından onaylanır ise bu senetler de resmi senet olarak kabul edilir
# ilamlar ile düzenleme biçimindeki noter senetleri sahteliği ispat olunmadıkça kesin delil sayılırlar
# onaylama biçimindeki noter senetleri ise içeriğinin aksi ispat edilinceye kadar bu senetler kesin delil teşkil eder
# yetkili resmi memurların görevleri içinde usulüne uygun olarak düzenledikleri resmi belgeler de bu hükme tâbidir
# mahkeme bu tür resmi belgelerden biri hakkında şüphe uyandıran bir hal görürse ilgili resmi daireden açıklama isteyebilir
# resmi senede karşı ileri sürülen İddaa resmi makamın bulunduğu durumda yapılan bir işleme karşı değilse bunun için sahtelik davası açmaya gerek yoktur bu senede karşı ileri sürülen iddialar genel hükümler çerçevesinde ispatlanmalıdır
# bir davada delil olarak gösterilen resmi bir senetteki yazı ve imzayı inkar eden tarafın bu iddiası ancak ilgili evraka resmiyet kazandıran kişiyle taraf göstererek açacağı ayrı bir davada incelenip karara bağlanır
- asıl davaya bakan hakim gerekirse bu konuda imza veya yazıyı inkar eden tarafa dava açması için İKİ haftalık kesin bir süre verir
- yani resmi senetlerdeki sahtelik iddiasının bağımsız bir sahtelik davasıyla ileri sürülmesi zorunludur
- sahtelik davası açıldığında senetteki yazı veya imzanın sahteliği ancak mahkeme kararıyla sabit olduğu takdirde bu senet herhangi bir işleme esas alınamaz
- sahtelik davasında verilen hüküm kesinleştiğinde artık o resmi senet niteliğini yitirmiş olur
- bir davada delil olarak sunulan resmi bir senet hakkında sahtelik iddiası ile noter de taraf gösterilerek sahtelik davası açıldığında asıl davaya bakan mahkeme sahtelik davasını bekletici sorun yapmalıdır
# adi bir senedin kesin delil teşkil etmesi senedin sahte olmamasına bağlıdır
- mahkeme huzurunda ikrar olunan veya mahkemece inkar edenden sadir olduğu kabul edilen adi senetler aksi ispat edilmedikçe kesin delil sayılır
- adi senetteki imza veya yazı, sahibi tarafından inkar edilirse mahkemece bir karar verilene kadar o senet herhangi bir işleme esas alınamaz delil olarak kullanılamaz
- ancak senede dayanılarak verilmiş olan ihtiyati tedbir o senet hakkındaki sahtelik iddiasından etkilenmez ve gerektiğinde senet sahibi haklarının korunması için yeni tedbirler talep edebilir
- bu hğküm ihtiyati tedbirlere özgüdür ve ihtiyati hacizleri kapsamaz
# bir adi belgenin sahteliğini iddia eden kimse bunu aynı mahkemede ön sorun şeklinde ileri sürebileceği gibi bu konuda ayrı bir dava da açabilir
# imza inkarı üzerine mahkemenin imzanın sahte olup olmadığı hususunda kendiliğinden araştırma yapması gerekir
- bu inceleme şu sıra ile yapılır
1. hakim öncelikle yazı veya imzayı İnkar eden tarafı isticvap eder imzayı İnkar eden taraf usulüne uygun olarak çağırıldığı isticvap duruşmasına gelmez ise senetteki imzaya ikrar etmiş sayılır
2. Eğer hakim isticvap sonunda bir kanaat edinememiş ise isticvap daveti üzerine mahkemeye gelen imza veya yazıyı inkar eden kişiye mahkeme huzurunda yazı yazdırıp imza attırmak sureti ile elde ettiği belgeleri ve diğer delilleri değerlendirir
Eğer hakim ilk bakışta imzanın o kişiye ait olduğunu tespit edebiliyorsa sahtelik konusunda başka bir incelemeye gerek duymuyorsa gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle senedin sahteliği hakkında bir karar verir
3. hakim yine bir kanaate vararamazsa özellikle inkar edilen imza kolaylıkla taklit edilebilir bir imza ise yaptığı karşılaştırmadan bir sonuca varamamışsa bilirkişi incelemesine karar verir
# bir senedin sahte olduğuna dair karar kesinleştikten sonra senedin altına sahte olduğu yazılarak senet iptal edilir
# resmi senetlerde senedin ilgili dairede ki aslı da bu yolla iptal edilir
# yapılan sahtelik incelemesi sonunda iddianın doğru olmadığı anlaşılırsa sahtelik iddiası sonunda haksız çıkan taraftan aynı zamanda kötü niyetli ise bu sebeple ertelenen her bir duruşma için celse harcına ve talep halinde bu sebeple diğer tarafın uğradığı zararları tazmin etmeye mahkum edilir
- resmi senetteki imza veya yazı inkar edildiğinde hükmolunacak harç miktarı iki katı olarak uygulanır
- Bilirkişi incelemesi yapılmasına karar verilmesiniden önce tarafların sahteliğe ilişkin iddialarından vazgeçmeleri halinde hakim tazminattan indirim yapabileceği gibi tazminata hükmetmeyebilir.
# belgenin sahte OLMADIĞINA dair hukuk mahkemesince verilen karar kesinleştikten sonra söz konusu belge hakkında ceza mahkemesinde bir sahtelik iddiası dinlenmez
# Ceza Mahkemesi'nde belgeyi düzenleyen hakkında ceza verilmesine yer olmadığı ya da beraat kararı verilmiş olması hukuk mahkemesi'nin belgenin sahteliğini incelemesini engellemez
# Belgelerin sunulma zorunluluğu
# belgenin sadece örneğinin mahkemeye verildiği durumlarda mahkeme kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine belgenin aslının verilmesini de isteyebilir
# belgenin aslını elinde bulunduran taraf üçüncü kişi veya resmi makamlar istenmesi halinde bunu mahkemeye vermek zorundadır
# taraflar kendilerinin veya karşı tarafın delil olarak dayandıkları ve ellerinde bulunan tüm belgeleri mahkemeye İbraz etmek zorundadırlar
# elektronik belgeler ise belgenin çıktısı alınarak ve talep edildiğinde incelemeye elverişli şekilde elektronik ortama kaydedilerek mahkemeye ibraz edilir
# Ticari defterler gibi sahibi tarafından devamlı kullanılan ve bu sebeple uzun süre mahkemede kalması işin niteliği gereği sakıncalı olan belgelerin sadece ilgili kısımlarının onaylı örnekleri mahkemeye ibraz edilebilir
# mahkemeye getirilmesi zor veya sakıncalı olan belgeler hakim veya görevlendireceği bilirkişi tarafından yerinde incelenir ya da bu belgelerin mahkemeye sunulmuş örnekleri asılları ile karşılaştırılır
# inceleme sonunda bir tutanak düzenlenir ve gerekli görülürse uygun teknik araçlarla belgenin aslı kaydedilir
# mahkemenin belge asıllarının yerinde incelenmesi yönünde emrinin yerine getirilmesini haklı bir sebep olmaksızın engel olunması halinde hakim tarafından engel olan kişi hakkında sebep olduğu giderlere ve disiplin para cezasına hükmolunur
# gerektiğinde zor kullanılmasına karar verilebilir
# İbrazı istenen belgenin ileri sürülen hususun ispatı için zorunlu ve bu isteğin kanuna uygun olduğuna mahkemece kanaat getirildiği
ve karşı tarafın bu belgenin elinde olduğunu ikrar ettiği veya ileri sürülen talep üzerine sükut ettiği yahut belgenin var olduğu resmi bir kayıtlı anlaşılan veya başka bir belgede ikrar olunduğu
takdirde mahkeme bu belgenin ibrazı için kesin bir süre verir.
# mahkemece ibrazı istenen belgenin elinde bulunduğunu İnkar eden tarafa böyle bir belgenin elinde bulunmadığına özenle aradığı halde bulamadığına ve nerede olduğunu da bilmediğine ilişkin yemin teklif edilir
# belgeyi ibraz etmesine karar verilen taraf kendisine verilen sürede belgeyi ibraz etmez ve aynı sürede delilleriyle birlikte ibraz etmemesi hakkında kabul edilebilir bir mazeret göstermez ya da belgenin elinde bulunduğunu inkar eder ve teklif edilen yemini kabul veya icra etmezse mahkeme duruma göre belgenin içeriği konusunda diğer tarafını beyanını kabul edebilir
# taraflardan biri yukarıda belirtilen zorunluluk gereği elindeki bir belgenin aslını mahkemeye vermek zorunda kalmış ise mahkeme
belge aslının saklanması için gerekli tedbirleri alır veya istendiğinde tekrar verilmek üzere belgeyi ibraz edene geri verebilir
# taraflardan biri elindeki belgenin aslını mahkemeye verirse bu belgenin geri verilmesini talep edebilir
bu takdirde hakim belgenin aslının verilip verilmeyeceğine karar verip geri verilmesine karar verildiğinde aslına uygun olduğu mahkeme mührü ve yazı işleri müdürünün imzası ile oynanmış örneği dosyaya konur
# mahkeme üçüncü kişi veya kurumun elinde bulunan bir belgenin taraflarca ileri sürülen hususun ispatı için zorunlu olduğuna karar verirse bu belgenin ibrazını emreder
# belgeyi ibraz etmesine karar verilen herkes elindeki belgeyi İbraz etmek belgeyi ibraz edememesi halinde ise bunun sebebini delilleri ile birlikte açıklamak zorundadır
mahkeme yapılan açıklama yeterli görmezse bu kimseyi tanık olarak dinleyebilir
# belgeyi ibraz zorunda olanlar tanıklıktan çekinmeye ilişkin hükümlere göre belgeyi ibrazdan veya bu konudaki tanıklıktan çekinebilirler
belge ibrazı veya bu konuda tanıklık yapmak zorunda olanlar hakkında tanıklara ilişkin hükümler uygulanır
# ticari defterlerin ibrazı ve delil olması
# mahkeme ticari davalarda tarafların ticari defterlerinin ibrazına kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine karar verebilir
# ticari defterlerin ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için kanuna göre eksiksiz ve uygun olarak tutulmuş açılış ve kapanış olayları yaptırılmış ve defter kayıtlarının birbirini doğrulanmış olması şarttır
# burada belirtilen şartlara uygun olarak tutulan ticari defter kayıtlarının sahibi veya halefleri lehine delil olarak kabul edilebilmesi için diğer tarafın aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ticari defterlerindeki kayıtların bunlara aykırı olmaması veya ilgili
hususta hiçbir kayıt içermemesi yahut defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekir
# Bu şartlara uygun olarak tutulan defterlerdeki sahibi lehine ve aleyhine olan kayıtlar birbirinden ayrılamaz
# açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları sahibi aleyhine delil olur # taraflardan biri tacir olmasa dahi tacir olan diğer tarafın ticari defterlerindeki kayıtları Kabul edeceğini belirtir ancak karşı taraf defterlerini birazdan kaçınırsa talep eden taraf iddiasını ispat etmiş sayılır
# hakimin kesin delillerle bağlılığının söz konusu olduğu kanunu delil sistemi Türk hukukunda geçerlidir kanunda belirtilen istisnalar dışında kural olarak hakim delilleri serbestçe takdir eder ancak kesin delillerle de bağlıdır
# Türk hukukunda bazı miktarı geçen hukuki işlemlerin kesin delille ispatı zorunluluğu söz konusudur
# delillerin aynı zamanda caiz yani geçerli delil olması gerekir
# hakim tahkikat aşamasında ikame edilmek istenilen delillerden hangisinin ispat için kabul edilebileceğini ve hangisinin kabul edilemeyeceğini gerekçeli olarak takdir eder
# Türk Medeni Usul hukukunda genel olarak
- delil sistemlerinden serbest delil sistemi benimsenmiştir
- delillerin değerlendirilmesi bakımından ise belirli miktarı geçen hukuki işlemler bakımından kanuni deli sistemi, bunun dışında ise delillerin serbestçe değerlendirilmesine esas alan karma bir anlayış kabul edilmiştir
# kesin deliller şartlarını hükümlerini ve sonuçlarını kanunun belirlediği ve bu şartların mevcut olması halinde hakimin bağlı olduğu ve takdir yetkisine sahip olmadığı delilerdir
# kesin deliller senet, yemin ve kesin hükümdür
- taraflarca hazırlanma ilkesinin uygulandığı davalarda kesin deliller hakimi bağlar ve hakimin bu delilleri takdir yetkisi yoktur
- kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda yemin Ve senet hakim için bağlayıcı değildir
- Ancak kesin hüküm hem kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı hem de uygulanmadığı bütün davalarda hakimi bağlayan kesin delildir.
# takdiri deliller koşulları ve hükümlerini kanunu tayin etmediği delilerdir
hakimi bağlamazlar
hakim bunları serbestçe takdir eder
# takdiri deliller Tanık bilirkişi ve keşiftir
- hakim takdiri delillerle ispatın mümkün olduğu olaylarda ispat aracı niteliğindeki her şeyi delil olarak kabul edebilir
- kural olarak hukuki işlemler takdiri delillerle ispat edilmez
- ancak taraflar delil sözleşmesi ile hukuki işlemlerin de takdiri delillerle ispatlananabileceğini kararlaştırılabilirler
- hukuki fiiller ise takdiri delillerle ispatlanabilir
# delil sözleşmesi
- kural olarak kanunun belli bir delil ile ispatını aradığı vakaların başka deliller ile ispatı mümkün değildir
- bir delil sözleşmesinin varlığı durumunda sözleşme konusu bir vakanın ispatında sadece kararlaştırılan belirli deliler kullanılabilir buna münhasır delil sözleşmesi denir.
- senetle ispatı gereken hususların tarafların anlaşması ile yani karşı tarafın açık muvafakatı ile tanıkla ispat edilebileceği kabul edilmiştir
- delil sözleşmesi belli bir vakanın belli bir delil ile veya diğer deliller yanında kararlaştırılan türdeki deliller ile de ispat edilebileceği konusunda taraflar arasında davadan önce veya yargılama sırasında yapılan usuli bir sözleşmedir
- delil sözleşmesi ile ancak ispat şartı olan yazılı şekil şartı getirilebilir veya ispat şartı olan yazılı şekil şartına istisna kabul edilebilir
- delil sözleşmesi ile geçerlilik şartı olan yazılı şekil şartı bertaraf edilemez veya geçerlilik şartı olan yazılı şekil şartı getirilemez
# delil sözleşmesi yazılı olarak yapılır
yazılı şekil delil sözleşmesinin geçerlilik şarkı değildir ispat şartıdır
yani delil sözleşmesi ispat edilmek şartı ile sözlü olarak da yapılabilir
# bir tarafın ispat hakkını tamamen ortadan kaldıran delil sözleşmeleri hukuki dinlenilme hakkının unsuru olan açıklama hakkına ve bunun sonucu olarak adil yargılanma hakkına aykırı sayılarak geçerli kabul edilmemektedir
# davada bir tarafın aslında senetle ispati gereken bir hususta tanık dinletmek istemesi durumunda hakim karşı tarafa kanunen bu hususun senetle ispatının gerektiğini ancak muvafakat edilirse Tanık dinletilebiledeceğini hatırlatır ve Tanık dinletilmesine muvafakati olup olmadığını sorar
Bunun üzerine karşı taraf açık bir biçimde muvafakat ettiğini mahkemeye bildirirse dava sırasında sözlü bir delil sözleşmesi yapılmış olur ve senetle ispat yanında ilgili tarafın tanık dinletme hakkı doğar
# tarafların birinin ispat hakkının kullanımını imkansız kılan veya son derece güçleştiren delil sözleşmeleri geçersizdir
# münhasır delil sözleşmesi
- Bir davada taraflar belli bir vakanın ya da işlemin sadece belli deliller ile ispat edilebileceğine ilişkin olarak davadan önce veya dava sırasında sözleşme yapabilirler
- bu tür bir sözleşmenin bulunması durumunda sözleşmede kararlaştırılan delil veya deliller ile ispat mümkündür başka Deliler kullanılamaz
- münhasır delil sözleşmesinin tipik örneği hakem-bilirkişi sözleşmesidir
Örneğin bir inşaat sözleşmesinde müteahhidin yaptığı işlerin miktar ve değerini sözleşmeye uygun olup olmadığının tespiti tarafsız bir mühendise bırakılmıştır ve mühendis tarafından hazırlanacak raporun taraflar arasında bağlayıcı olacağı ve çıkan uyuşmazlıklarda başka bir delil kullanılmayacağı kararlaştırılmışsa münhasır delil sözleşmesi olan hakem-bilirkişi sözleşmesi var demektir
# münhasır olmayan delil sözleşmesi
- taraflar yaptıkları sözleşme ile aralarında çıkacak uyuşmazlıklarda belli bir vaka veya işlemi kanunen mümkün olan deliler yanında kendi kararlaştırıldıkları deliler ile de ispatlananabileceğini kabul ederlerse münhasır olmayan delil sözleşmesi yapmış olurlar
- yapılmış olan bir delil sözleşmesinin açık olmaması durumunun münhasır olmayan delil sözleşmesi olarak yorumlanması yerinde olur
# SENET
# Uyuşmazlık konusu vakaları ispata elverişli yazılı veya basılı metin senet çizim plan kroki fotoğraf film görüntü veya ses kaydı gibi veriler ile elektronik ortamdaki veriler ve bunlara benzer bilgi taşıyıcıları bu kanuna göre belgedir
# kısaca belge uyuşmazlık konusu vakaları ispata elverişli olan bilgi taşıyıcılarıdır
# bir kimsenin aleyhinde delil olarak kullanılabilecek belgeler o kimsenin halefleri aleyhine de delil teşkil ederler
# hukuki anlamda senet bir kimsenin kendi aleyhine hazırladığı veya aleyhine sonuç doğuran yazılı bir belgedir
# senedin unsurları
1. senet sayılan belgenin bir cisim bulması yani dış aleme yansıyacak şekilde varlık kazanmış olması gerekir
2. senedin dış alemi yazılı olarak yansıması gerekir
3. senet bir vaka hakkında açıklamayı yani bir irade beyanı içermelidir
4. imza
# senet üzerinde silinti veya çıkıntılar varsa senedi düzenleyen kişi tarafından bunların da imzalanması gerekir
# Eğer senet aleyhine delil olarak kullanılan kişi senetteki bu silinti ve çıkıntıları inkar ederse bunlar dikkate alınmaz, yok sayılır
# Hatta bu silinti ve çıkıntılar senedin geçerliliğine ve anlamına etki edecek nitelikteyse senet kısmen veya tamamen hükümsüz sayılabilir
# bilgisayar çıktısı daktilo veya elle yazılmış bir yazının altı imzalanırsa bu senet niteliğindedir
# hakim mahkemeye delil olarak sunulan elektronik imzalı belgenin güvenli elektronik imza ile oluşturulmuş olup olmadığını resen inceler
# resmi bir makam veya memurun katılımı ile düzenlenmiş olan senetler resmi senetlerdir
- elektronik imza ile resmi senet düzenlenmesi mümkün değildir
# imza atmayan kişiler imza yerine parmak izi veya bir alet kullanırlar. imza atamayanların mühür veya bir alet ya da parmak izi kullanmak suretiyle yapacakları hukuki işlemleri içeren belgelerin senet niteliği taşıyabilmesi Noterler tarafından DÜZENLEME biçiminde oluşturulmasına bağlıdır
# imza atamayan kimselerin cüzdanla iş yapmayı adet edinmiş kuruluşlarla olan işlemlerde kullanacakları mühür kazınmış işaret veya parmak izinin işlemin başlangıcında hesap defterine veya cüzdanına basılmış olması veya önceden noterde bir örneği saklanmak üzere onanmış bulunması yeterli olup her seferinde ayrıca onamaya gerek yoktur
# imza atamayanlar ile ilgili olarak noterce düzenlenecek olan senetler için ilgisinden hiçbir harç vergi ve değerli kağıt bedeli alınmaz
# yabancı bir ülkede o ülkenin yetkili devlet makamları tarafından hazırlanmış düzenlenmiş veya onaylanmış bulunan resmi belgeler belgenin verildiği devletin yetkili makamı veya o ülkedeki Türk konsolosluğu tarafından onaylanır ise bu senetler de resmi senet olarak kabul edilir
# ilamlar ile düzenleme biçimindeki noter senetleri sahteliği ispat olunmadıkça kesin delil sayılırlar
# onaylama biçimindeki noter senetleri ise içeriğinin aksi ispat edilinceye kadar bu senetler kesin delil teşkil eder
# yetkili resmi memurların görevleri içinde usulüne uygun olarak düzenledikleri resmi belgeler de bu hükme tâbidir
# mahkeme bu tür resmi belgelerden biri hakkında şüphe uyandıran bir hal görürse ilgili resmi daireden açıklama isteyebilir
# resmi senede karşı ileri sürülen İddaa resmi makamın bulunduğu durumda yapılan bir işleme karşı değilse bunun için sahtelik davası açmaya gerek yoktur bu senede karşı ileri sürülen iddialar genel hükümler çerçevesinde ispatlanmalıdır
# bir davada delil olarak gösterilen resmi bir senetteki yazı ve imzayı inkar eden tarafın bu iddiası ancak ilgili evraka resmiyet kazandıran kişiyle taraf göstererek açacağı ayrı bir davada incelenip karara bağlanır
- asıl davaya bakan hakim gerekirse bu konuda imza veya yazıyı inkar eden tarafa dava açması için İKİ haftalık kesin bir süre verir
- yani resmi senetlerdeki sahtelik iddiasının bağımsız bir sahtelik davasıyla ileri sürülmesi zorunludur
- sahtelik davası açıldığında senetteki yazı veya imzanın sahteliği ancak mahkeme kararıyla sabit olduğu takdirde bu senet herhangi bir işleme esas alınamaz
- sahtelik davasında verilen hüküm kesinleştiğinde artık o resmi senet niteliğini yitirmiş olur
- bir davada delil olarak sunulan resmi bir senet hakkında sahtelik iddiası ile noter de taraf gösterilerek sahtelik davası açıldığında asıl davaya bakan mahkeme sahtelik davasını bekletici sorun yapmalıdır
# adi bir senedin kesin delil teşkil etmesi senedin sahte olmamasına bağlıdır
- mahkeme huzurunda ikrar olunan veya mahkemece inkar edenden sadir olduğu kabul edilen adi senetler aksi ispat edilmedikçe kesin delil sayılır
- adi senetteki imza veya yazı, sahibi tarafından inkar edilirse mahkemece bir karar verilene kadar o senet herhangi bir işleme esas alınamaz delil olarak kullanılamaz
- ancak senede dayanılarak verilmiş olan ihtiyati tedbir o senet hakkındaki sahtelik iddiasından etkilenmez ve gerektiğinde senet sahibi haklarının korunması için yeni tedbirler talep edebilir
- bu hğküm ihtiyati tedbirlere özgüdür ve ihtiyati hacizleri kapsamaz
# bir adi belgenin sahteliğini iddia eden kimse bunu aynı mahkemede ön sorun şeklinde ileri sürebileceği gibi bu konuda ayrı bir dava da açabilir
# imza inkarı üzerine mahkemenin imzanın sahte olup olmadığı hususunda kendiliğinden araştırma yapması gerekir
- bu inceleme şu sıra ile yapılır
1. hakim öncelikle yazı veya imzayı İnkar eden tarafı isticvap eder imzayı İnkar eden taraf usulüne uygun olarak çağırıldığı isticvap duruşmasına gelmez ise senetteki imzaya ikrar etmiş sayılır
2. Eğer hakim isticvap sonunda bir kanaat edinememiş ise isticvap daveti üzerine mahkemeye gelen imza veya yazıyı inkar eden kişiye mahkeme huzurunda yazı yazdırıp imza attırmak sureti ile elde ettiği belgeleri ve diğer delilleri değerlendirir
Eğer hakim ilk bakışta imzanın o kişiye ait olduğunu tespit edebiliyorsa sahtelik konusunda başka bir incelemeye gerek duymuyorsa gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle senedin sahteliği hakkında bir karar verir
3. hakim yine bir kanaate vararamazsa özellikle inkar edilen imza kolaylıkla taklit edilebilir bir imza ise yaptığı karşılaştırmadan bir sonuca varamamışsa bilirkişi incelemesine karar verir
# bir senedin sahte olduğuna dair karar kesinleştikten sonra senedin altına sahte olduğu yazılarak senet iptal edilir
# resmi senetlerde senedin ilgili dairede ki aslı da bu yolla iptal edilir
# yapılan sahtelik incelemesi sonunda iddianın doğru olmadığı anlaşılırsa sahtelik iddiası sonunda haksız çıkan taraftan aynı zamanda kötü niyetli ise bu sebeple ertelenen her bir duruşma için celse harcına ve talep halinde bu sebeple diğer tarafın uğradığı zararları tazmin etmeye mahkum edilir
- resmi senetteki imza veya yazı inkar edildiğinde hükmolunacak harç miktarı iki katı olarak uygulanır
- Bilirkişi incelemesi yapılmasına karar verilmesiniden önce tarafların sahteliğe ilişkin iddialarından vazgeçmeleri halinde hakim tazminattan indirim yapabileceği gibi tazminata hükmetmeyebilir.
# belgenin sahte OLMADIĞINA dair hukuk mahkemesince verilen karar kesinleştikten sonra söz konusu belge hakkında ceza mahkemesinde bir sahtelik iddiası dinlenmez
# Ceza Mahkemesi'nde belgeyi düzenleyen hakkında ceza verilmesine yer olmadığı ya da beraat kararı verilmiş olması hukuk mahkemesi'nin belgenin sahteliğini incelemesini engellemez
# Belgelerin sunulma zorunluluğu
# belgenin sadece örneğinin mahkemeye verildiği durumlarda mahkeme kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine belgenin aslının verilmesini de isteyebilir
# belgenin aslını elinde bulunduran taraf üçüncü kişi veya resmi makamlar istenmesi halinde bunu mahkemeye vermek zorundadır
# taraflar kendilerinin veya karşı tarafın delil olarak dayandıkları ve ellerinde bulunan tüm belgeleri mahkemeye İbraz etmek zorundadırlar
# elektronik belgeler ise belgenin çıktısı alınarak ve talep edildiğinde incelemeye elverişli şekilde elektronik ortama kaydedilerek mahkemeye ibraz edilir
# Ticari defterler gibi sahibi tarafından devamlı kullanılan ve bu sebeple uzun süre mahkemede kalması işin niteliği gereği sakıncalı olan belgelerin sadece ilgili kısımlarının onaylı örnekleri mahkemeye ibraz edilebilir
# mahkemeye getirilmesi zor veya sakıncalı olan belgeler hakim veya görevlendireceği bilirkişi tarafından yerinde incelenir ya da bu belgelerin mahkemeye sunulmuş örnekleri asılları ile karşılaştırılır
# inceleme sonunda bir tutanak düzenlenir ve gerekli görülürse uygun teknik araçlarla belgenin aslı kaydedilir
# mahkemenin belge asıllarının yerinde incelenmesi yönünde emrinin yerine getirilmesini haklı bir sebep olmaksızın engel olunması halinde hakim tarafından engel olan kişi hakkında sebep olduğu giderlere ve disiplin para cezasına hükmolunur
# gerektiğinde zor kullanılmasına karar verilebilir
# İbrazı istenen belgenin ileri sürülen hususun ispatı için zorunlu ve bu isteğin kanuna uygun olduğuna mahkemece kanaat getirildiği
ve karşı tarafın bu belgenin elinde olduğunu ikrar ettiği veya ileri sürülen talep üzerine sükut ettiği yahut belgenin var olduğu resmi bir kayıtlı anlaşılan veya başka bir belgede ikrar olunduğu
takdirde mahkeme bu belgenin ibrazı için kesin bir süre verir.
# mahkemece ibrazı istenen belgenin elinde bulunduğunu İnkar eden tarafa böyle bir belgenin elinde bulunmadığına özenle aradığı halde bulamadığına ve nerede olduğunu da bilmediğine ilişkin yemin teklif edilir
# belgeyi ibraz etmesine karar verilen taraf kendisine verilen sürede belgeyi ibraz etmez ve aynı sürede delilleriyle birlikte ibraz etmemesi hakkında kabul edilebilir bir mazeret göstermez ya da belgenin elinde bulunduğunu inkar eder ve teklif edilen yemini kabul veya icra etmezse mahkeme duruma göre belgenin içeriği konusunda diğer tarafını beyanını kabul edebilir
# taraflardan biri yukarıda belirtilen zorunluluk gereği elindeki bir belgenin aslını mahkemeye vermek zorunda kalmış ise mahkeme
belge aslının saklanması için gerekli tedbirleri alır veya istendiğinde tekrar verilmek üzere belgeyi ibraz edene geri verebilir
# taraflardan biri elindeki belgenin aslını mahkemeye verirse bu belgenin geri verilmesini talep edebilir
bu takdirde hakim belgenin aslının verilip verilmeyeceğine karar verip geri verilmesine karar verildiğinde aslına uygun olduğu mahkeme mührü ve yazı işleri müdürünün imzası ile oynanmış örneği dosyaya konur
# mahkeme üçüncü kişi veya kurumun elinde bulunan bir belgenin taraflarca ileri sürülen hususun ispatı için zorunlu olduğuna karar verirse bu belgenin ibrazını emreder
# belgeyi ibraz etmesine karar verilen herkes elindeki belgeyi İbraz etmek belgeyi ibraz edememesi halinde ise bunun sebebini delilleri ile birlikte açıklamak zorundadır
mahkeme yapılan açıklama yeterli görmezse bu kimseyi tanık olarak dinleyebilir
# belgeyi ibraz zorunda olanlar tanıklıktan çekinmeye ilişkin hükümlere göre belgeyi ibrazdan veya bu konudaki tanıklıktan çekinebilirler
belge ibrazı veya bu konuda tanıklık yapmak zorunda olanlar hakkında tanıklara ilişkin hükümler uygulanır
# ticari defterlerin ibrazı ve delil olması
# mahkeme ticari davalarda tarafların ticari defterlerinin ibrazına kendiliğinden veya taraflardan birinin talebi üzerine karar verebilir
# ticari defterlerin ticari davalarda delil olarak kabul edilebilmesi için kanuna göre eksiksiz ve uygun olarak tutulmuş açılış ve kapanış olayları yaptırılmış ve defter kayıtlarının birbirini doğrulanmış olması şarttır
# burada belirtilen şartlara uygun olarak tutulan ticari defter kayıtlarının sahibi veya halefleri lehine delil olarak kabul edilebilmesi için diğer tarafın aynı şartlara uygun olarak tutulmuş ticari defterlerindeki kayıtların bunlara aykırı olmaması veya ilgili
hususta hiçbir kayıt içermemesi yahut defter kayıtlarının aksinin senet veya diğer kesin delillerle ispatlanmamış olması gerekir
# Bu şartlara uygun olarak tutulan defterlerdeki sahibi lehine ve aleyhine olan kayıtlar birbirinden ayrılamaz
# açılış veya kapanış onayları bulunmayan ve içerdiği kayıtlar birbirini doğrulamayan ticari defter kayıtları sahibi aleyhine delil olur # taraflardan biri tacir olmasa dahi tacir olan diğer tarafın ticari defterlerindeki kayıtları Kabul edeceğini belirtir ancak karşı taraf defterlerini birazdan kaçınırsa talep eden taraf iddiasını ispat etmiş sayılır
Yorumlar
Yorum Gönder