MEDENİ USÜL HUKUKU - DELİLLER 4

# BİLİRKİŞİ

# tarafların dava konusu olayla ilgili olarak temin ettikleri uzman görüşleri hakim tarafından serbestçe değerlendirilir

# mahkeme çözümü hukuk dışında özel veya teknik bilgiyi gerektiren hallerde taraflardan birinin talebi üzerine veya kendiliğinden bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir

# hakimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukuki bilgi ile çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz

# bilirkişi olarak atanacak kişinin davanın tarafları ve Kanuni temsilcileri dışında üçüncü kişi olması gerekir
tarafların vekilleri de bilirkişi olarak atanamaz

# bilirkişi olarak atanacak kişi gerçek kişi veya kişiler olabileceği gibi tüzel kişi de olabilir

# kanunların görüş bildirmekle yükümlü kıldığı kişi ve kuruluşlara görevlendirildikleri konularda bilirkişi olarak öncelikle başvurulur
- ancak kamu görevlilerine bağlı bulundukları kurumlarla ilgili dava ve işlerde bilirkişi olarak görev verilemez

# qmahkeme bilirkişi olarak yalnızca bir kişiyi görevlendirebilir ancak gerekçesi açıkça gösterilmek suretiyle tek sayıda birden fazla kişiden oluşacak bir kurulun bilirkişi olarak görevlendirilmesi de mümkündür

# - resmi bilirkişiler
    - kanunda belirtilen listelerde yer almış olanlar
    - bilgisine başvurulacak konu hakkında meslek veya sanat icrasına resmen yetkili kılınmış olanlar
  bilirkişilik görevini kabule mecburdur

# bilirkişiliği Kabule yükümlü olan kişiler ancak tanıklıktan çekinme sebeplerine veya mahkemece kabul edilebilir diğer bir sebebe dayanarak bilirkişilikten çekilebilirler

# bilirkişilik görevi
- mahkemece yapılan davete uyup tayin edilen gün ve saatte mahkemede hazır bulunmayı
-  Yemin etmeyi ve
-   bilgisine başvurulan konuda süretinde oy ve görüşünü mahkemeye bildirmeyi kapsar

# geçerli bir özrü olmaksızın
-mahkemede yapılan davete uyup tayin edilen gün ve saatte mahkemede hazır bulunmayan
-  yahut mahkemeye gelip de yemin etmekten veya süresinde oy ve görüş bildirmekten kaçınan bilirkişiler hakkında tanıklığa ilişkin disiplin hükümleri uygulanır

#  bilirkişinin yasaklılık halleri ve reddi

# bilirkişilere görevlendirildikleri her dava veya işte ayrıca yemin verdirilmez sadece görevlendirme yazısında bilirkişilere önceden etmiş bulundukları yemine bağlı kalmak suretiyle oy ve görüş bildirmek zorunda oldukları hususu hatırlatılır
# listelere kaydedilmemiş olan kişiler arasından bilirkişiler görevlendirilmiş ise kendilerini hakim tarafından yemin verdirilir

# Hakimler hakkındaki yasaklılık ve Red sebepleri bilirkişiler bakımından da uygulanır
- ancak bilirkişinin aynı dava veya işte daha önceden tanık olarak dinlenmiş bulunması bir Red sebebi teşkil etmez

# Hakimler hakkındaki yasaklılık sebeplerinden birisi  bilirkişinin şahsında gerçekleşmişse mahkeme hüküm verilinceye kadar
her zaman bilirkişiyi resen görevden alabileceği gibi bilirkişi de mahkemeden görevden alınma talebinde bulunabilir

# Red sebeplerinden birisinin bilirkişinin şahsında gerçekleşmesi halinde taraflar bilirkişinin reddini talep edebileceği gibi bilirkişi de kendisini reddedebilir
red talebi veya bir kişinin kendisini reddetmesinin red sebebinin öğrenilmesinden itibaren en geç bir hafta içinde yapılmış olması şarttır
Red sebeplerinin ispatı için yeni teklif edilemez

# görevden alınma ret ve bilirkişinin kendisini reddetmesine yönelik talep bilirkişi görevlendiren mahkemede dosya üzerinden incelenerek karara bağlanır
Kabule ilişkin kararlar kesindir Redde ilişkin kararlara karşı ise ancak esas hakkındaki kararla birlikte kanun yoluna başvurulabilir

# Bilirkişi incelemesi ve rapor

- mahkeme tarafların da görüşünü almak suretiyle bilirkişinin görevlendirilmesine lişkin kararında aşağıda belirtilen hususlara yer vermek zorundadır:  1. inceleme konusunun bütün sınırları ile açıkça belirlenmesi
2. bilirkişinin cevaplaması gereken sorular
3. raporun verilme süresi

- bilirkişi görevlendirme yazısı ekinde inceleyeceği şeyler dizi pusulasına bağlı olarak ve gerekiyorsa mühürlü bir biçimde teslim edilir Ayrıca bu husus tutanakla gösterilir

# bilirkişinin görüşünün alınmasına karar veren hakim ara kararında bilirkişi raporunun hazırlanması için gereken uygun bir süreyi  vermelidir
Bu süre 3 ayı geçemez
ancak verilen Bu süre içinde raporun hazırlanması mümkün olmazsa bilirkişinin talebi üzerine kendisini görevlendiren mahkeme gerekçesini göstererek süreyi 3 ayı geçmemek üzere uzatabilir

# belirtilen süre içinde raporunu vermeyen bilirkişi görevden alınıp yerine bir başka kimse bilirkişi olarak görevlendirilebilir
görevden alındığı ana kadar yapmış olduğu işlemleri hakkında açıklama yapması talep edilir

# mahkemece atanan bilirkişi
1. kendisine tevdi olunan görevin uzmanlık alanına girmediğini
2.  inceleme konusu maddi vakaların açıklığa kavuşturulması ve tespiti için uzman kimliği bulunan başka bir bilirkişi ile işbirliğine ihtiyaç duyduğunu
3.  görevi kabulden kaçırmasın haklı kılacak mazeretini
bir hafta içinde görevlendirmeyi yapan mahkemeye bildirir

# Bilirkişi incelemesini gerçekleştirebilmek için bazı hususların önceden soruşturulması ve tespiti ile bazı kayıt ve belgelerin getirilmesine ihtiyaç duyuyorsa bunun sağlanması için bir hafta içinde kendisini görevlendiren mahkemeye bilgi verir ve talepte bulunur

#  bilirkişinin incelemesi sırasında uyulacak kurallar

- bilirkişi mahkemece kendisine tevdi olunan görevi bizzat yerine getirmekle yükümlü olup görevinin icrasını kısmen veya tamamen başka bir kimseye bırakamaz
- bilirkişi görevini mahkemenin sevk ve idaresi altında yürütür görev alanı veya sınırları hakkında tereddütte düşerse bu Tereddütün giderilmesini her zaman mahkemeden isteyebilir
- bilirkişi raporunu hazırlarken gerekli olduğu hallerde tarafları da dinleyebilir ancak bilirkişinin gerekçesini de belirterek mahkemeden bu konuda bir izin alması gerekir
- taraflardan birinin bilgisine başvurulacağı durumlarda mahkemece bilirkişiye taraflardan biri bulunmaksının diğerinin dinlenemeyeceği hususu önceden hatırlatılır
- bilirkişi görevi sebebiyle veya görevini yerine getirirken öğrendiği sırları saklamak kendisi ve başkaları yararına kullanmaktan kaçınmak ile yükümlüdür

# bilirkişi raporu ve rapora itiraz

- bilirkişi incelemesini tamamlandıktan sonra görüşünü mahkemenin tercihine göre sözlü veya yazılı olarak mahkemeye bildirir
- ister sözlü ister yazılı olsun bilirkişiler açıklamalarında ve raporlarında hiçbir şekilde hukuki değerlendirmeler yapamaz hukuki konularda görüş bildiremezler
- taraflar bilirkişi raporuna kendilerine tebliğ tarihinden itibaren iki hafta içinde itiraz edebilirler
- taraflar
1. raporda eksik gördükleri hususların bilirkişiye tamamlattırılmasını
2. belirsizlik gösteren hususlar hakkında bilirkişinin açıklama yapmasını
3. yeni bir kişi atanmasını mahkemeden talep edebilirler mahkeme gerekli görürse bu taleplere karşılık verir

- bilirkişi raporu takdiri denizdir ve hakim bilirkişi raporunu diğer delillerle birlikte serbestçe değerlendirir

#  bilirkişinin kasten veya ağır ihmali suretiyle düzenlemiş olduğu gerçeğe aykırı raporun mahkemece hükme esas alınması sebebiyle zarar görmüş olanlar bu zararın tazmini için devlete karşı tazminat davası açabilirler

# devlet ödediği tazminat nedeniyle sorumlu bilirkişiye ödeme tarihinden itibaren bir yıl içinde rücu eder
#  hükme esas alınan bilirkişi raporu kasten gerçeğe aykırı olarak düzenlenmiş ise bu durumda ceza zamanaşımı süresi uygulanır

#bilirkişinin sebep olduğu zararlardan dolayı devlet aleyhine açılacak olan tazminat davası gerçeğe aykırı bilirkişi raporunun
> ilk derece mahkemesinin hükmüne esas alındığı hallerde bu mahkemenin yargı çevresi içinde yer aldığı Bölge adliye mahkemesi hukuk dairesinde
> Bölge adliye mahkemesinde hükme esas alındığı hallerde ise Yargıtay ilgili hukuk dairesinde görülür

# devletin sorumlu bilirkişiye karşı açacağı rücu davası tazminat davasını karara bağlanmış olan mahkemede görülür

# gerçeğe aykırı rapor düzenleyen bilirkişinin bu raporuna göre hüküm verilmişse bu hüküm kesinleşmiş olsa bile raporun gerçeğe aykırı olduğunun anlaşılmasından sonra yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilir


# KEŞİF

# keşif mahkemenin kişiler veya nesneler üzerinde doğrudan ve duyu organlarına dayanarak bilgi sahibi olmasıdır

# keşif kararı mahkemece sözlü yargılamaya kadar taraflardan birinin talebi üzerine veya resen alınır

#  mahkeme taraflarca hazırlama ilkesinin uygulandığı davalarda da kendiliğinden keşfe karar verebilir

# doğru ve tam bir keşif yapabilmek genellikle özel ve teknik bir bilgiyi gerektirebilir
bu durumda keşif bilirkişi bulundurularak onun görüşüne başvurularak yapılır
# Bazen ise tanığın tam olarak bilgilerini anlatabilmesi ve uyuşmazlığı aydınlatabilmesi için keşif yapılan yerde Tanık dinlenmesine karar verilir
  bu durumda keşif yapılırken Tanık da dinlenir

# keşif davaya bakan mahkemece icra edilir
keşif konusu mahkemenin yargı çevresi dışında ise inceleme istinabe suretiyle yapılır
keşif konusu Büyükşehir Belediye sınırları içerisinde ise inceleme davaya bakan mahkeme tarafından da yerine getirilebilir

# keşif sadece bilirkişi tarafından yerine getirilemez
bilirkişiye tek başına keşif yapmak için yetki verilemez

# mahkeme zabıt katibinin de keşifte hazır bulunması gerekir

# keşif hazır bulunuyorlarsa taraflar huzurunda aksi takdirde tarafların yokluğunda yapılır

# keşif tutanağı taraflara tebliğ edilmelidir
taraflardan biri keşif sırasında hazır bulunmamış ise kendisine keşif tutanağının tebliğine gerek yoktur
bu taraf kural olarak keşfe itiraz da edemez ancak ağır hastalık gibi geçerli bir mazereti sebebiyle keşfe katılmamış ise yokluğunda yapılan keşif işlemine itiraz edebilir

# Keşfe katılma zorunluluğu

- taraflar ve üçüncü kişiler keşif kararının gereğine uymak ve engelleyici tutum ve davranışlardan kaçınmak zorundadırlar
- keşif yapılmasına taraflardan birinin karşı koyması halinde
> o kimse ispat yükü kendisine düşen taraf ise bu delilden vazgeçmiş
> Diğer taraf ise iddia edilen vakayı kabul etmiş sayılır
Ancak hakim duruma ve karşı koyma sebebine göre bu hükmü uygulamayabilir

# keşif 3 kişiler için uygun olan zamanda yapılır
kural olarak keşif zamanı ve yeri Üçüncü kişiye bildirilir ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde bildirim yapılmaksızın keşif icra edilir
# üçüncü kişi tanıklıktan çekilme sebepleri mevcut ise keşfe katılma yükümlülüğü ortadan kalkar

# uyuşmazlığın çözümü bakımından zorunlu ve bilimsel verilere uygun olmak ayrıca sağlık yönünden tehlike oluşturmamak şartıyla herkes
soybağının tespiti amacıyla vücudundan kan veya doku alınmasına katlanmak zorundadır
  haklı bir sebep olmaksızın bu zorunluluğa uyulmaması halinde hakim incelemenin zor kullanılarak yapılmasına karar verir
  3 kişi tanıklıktan çekinme hakkı bulunduğunu ileri sürerek bu yükümlülükten kaçınamaz

# hakimce belirlenen kesin süre içinde keşif giderlerinin yatırılmaması durumunda
diğer taraf bu avansı yatırabilir Aksi halde talep olunan delilin ikamesinin vazgeçilmiş sayılır ve hakim keşif yapmadan karar verir

# tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği dava ve işler ile  hakim tarafından keşfe resen başvurulduğu hallerde gereken keşif giderlerini 1 haftalık süre içinde taraflardan birisi veya belirlenecek oranda herbiri tarafından ödenmesine karar verilir - belirlenen süre içinde bu işlemlere ait giderleri karşılayacak miktarda avans yatırılmazsa ileride bu gideri ödemesi gereken taraftan alınmak üzere hazineden ödenmesine hükmedilir


# UZMAN GÖRÜŞÜ

# taraflar dava konusu olayla ilgili olarak uzmanlardan bilimsel görüş alabilirler
# Ancak bu tür bir talep tahkikat aşamasında mahkemeye sunulması istenirse tarafa bunun için ek süre verilmez

# mahkeme özellikle özel ve teknik bilgi gerektiren konularda tarafın sunduğu uzman görüşünü dava konusu ile ilgili olması halinde mutlaka dikkate almak ve değerlendirmek zorundadır
#  İnandırıcı ve isabetli Bir uzman görüşünü mahkemeye sunulması mahkemenin bilirkişiye başvuramayacağı anlamına gelmez

# uzman görüşü bir delil değildir

# hakim talebi üzerine veya resen kendiliğinden rapor alınmış olan kişinin davet edilerek dinlenilmesine karar verebilir

# uzman kişi çağrıldığı duruşmaya gelmek zorundadır
geçerli bir özrü olmazsın usulüne uygun olarak çağrıldığı duruşmaya gelmeyen uzman raporu mahkemece değerlendirmeye tabi tutulamaz ancak mazeret bildirirse Bu mazeret hakim değerlendirilecektir

# kural olarak uzman görüşünden yararlanan tarafında havada haklı çıkması halinde uzman kişinin ücretini yargılama giderleri içinde istemeyeceği kabul edilir