# GENEL OLARAK
- davada ispat, taraflarca iddia edilen talebin dayandığı hukuk kuralının koşul vakalarının somut olarak iddia edildiği gibi gerçekleştiği konusunda hakimde kanaat uyandırmak üzere yapılan inandırma faaliyetidir.
- bir hukuk kuralındaki hukuki sonucun uygulanması için bir araya gelmesi gereken vakalar o hukuk kuralının koşul vakalarıdır
- bir husus ispatsız kalsa dahi hüküm verilmek zorundadır Bu durumda kimin aleyhine hüküm verileceğini ispat yükü kuralları belirler.
# İSPATIN KONUSU
- ispatın konusunu tarafların üzerinde anlaşamadıkları ve uyuşmazlığın çözümünde etkili olabilecek çekişmeli vakalar oluşturur ve bu vakaların ispatı için delil gösterilir
- ispat konusu asıl olarak davada dayanılan vakalardır ancak belirli hallerde aslında bir hukuk kuralı olan yabancı kanun hükümleri ve örf ve adet kuralları da ispatın konusu olabilir.
# Vakalar
- ispatın konusunu oluşturan vakalar öncelikle taraflar arasında çekişmeli olan vakalardır
- sadece taraflarca ileri sürülen ve dayanılan vakalar ispatın konusunu oluşturur
- hakim kural olarak taraflarca ileri sürülmeyen vakaları araştırmaz ve bunların taraflarca ispatını isteyemez.
- ispatı gereken vakalar hukuki sonuç bakımından önemli olan vakalardır
- hakim delilleri değerlendirmede takdir hakkına sahip olduğu alanda emarelere dayanarak bir olayı ispat edilmiş kabul edebilir
- ispatı gereken olaylar menfi vakalar olabileceği gibi müspet vakalar da olabilir
- menfi vakalar
1. sebepten hareketle yani sebebin gerçekleşmediğinin ispatı yoluyla
2. sonuçtan hareketle yani muhtemel sonuçların mevcut olmadığının ispatlanması yoluyla
3. iddia edilen menfi vakanın aksi durumun imkansız olduğunun ortaya konulması yoluyla ispatlanabilir
- bir olayın vuku bulmadığı çoğu kez doğrudan ispat edilemez aksine o olayın gerçekleşmediği iddiası dolaylı olarak ispat edilebilir
- bir kimse belli bir tarihte belli bir yerde bulunmadığı vakasının ispatını aynı tarihte başka bir yerde bulunduğunu ispatlayarak gerçekleştirebilir
# yabancı kanun hükümleri
- hukuk kuralları kural olarak ispat faaliyetini gerektirmez Çünkü hakim kanunları kendiliğinden uygular
- somut olayda yabancı hukukun uygulanacağının ispatına gerek yoktur Çünkü hakim Türk Hukuku ihtilafı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku resen uygular
- hakim gerekli araştırmayı yapmasına rağmen yabancı hukukun olaya ilişkin hükümlerini tespit edemezse Türk hukukunu uygular.
# İSPATIN GEREKLİ OLMADIĞI HALLER
1. ikrar
2. çekişmesiz vakalar
3. herkesçe bilinen vakalar
4. karineler
# İkrar
- ikrar taraflardan birisinin kendi ALEYHİNE olarak ileri sürülen bir olayın doğruluğunu mahkemeye beyan etmesidir
- taraf gibi vekili de ikrarda bulunabilir
- ikrar sadece istem sonucunu haklı kılan VAKALARA ilişkindir
- sadece bir veya birden fazla vakanın kabul edilmiş olması davanın da kabul edildiği anlamına gelmez
- bir olayın ikrar edilmiş sayılması için o olayın ikrar edenin aleyhine olması gerekir
- bir tarafın ileri sürdüğü iddialara diğer tarafın cevap vermemesi yani susma kural olarak ikrar SAYILMAZ
- ikrar kanunda deliller arasında sayılmamıştır
- ikrar edilmiş vakalar çekişmeli olmaktan çıkar
- ikrar tek taraflı bir usuli işlem olarak delil ikame faaliyetini ve ispat ihtiyacını ortadan kaldıran bir taraf beyanıdır
- Ayrıca mahkemenin kararına veya karşı tarafın kabulüne gerek yoktur
- kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda ikrar geçerli değildir
- mahkeme dışında gerçekleşen İkrar hakkında hukuk muhakemeleri kanununda bir hüküm yer almamaktadır
- mahkeme dışında yapılan ikrar özellikle bir senede ve belgeye bağlanmışsa artık ikrardan değil senetten söz etmek gerekir
- ikrar sözlü veya yazılı olarak yapılabilir
- mahkeme içinde yapılsa bile sulh görüşmeleri sırasında yapılan ikrar geçerli değildir
- davayı gören mahkeme dışında başka bir mahkeme huzurunda yapılan ikrar da geçerlidir
# ikrar çeşitleri
1. basit ikrar
- karşı tarafın ileri sürdüğü olayın doğruluğunun hiçbir ekleme yapılmadan beyan edilmesi basit ikrardır
- karşı tarafın basit idrarıyla vakayı ileri süren bu konuda ispat faaliyetinden tamamen kurtulur
2. vasıflı ikrar (gerekçeli inkar)
- ileri sürülen olayı doğrulamakla beraber karşı tarafça ileri sürülen farklı bir vasfının olduğu iddia edilmektedir
- Örneğin aracın teslim alındığının kabul edilmesi Ancak bunun satış değil bağışlama sonucu olduğunun iddia edilmesi
- gerekçeli inkar söz konusu olduğunda vakayı iddia eden iddia ettiği vasfını ispat etmelidir.
yani bağışlamayı ispat etmelidir
3. bileşik ikrar
- Bu ikrarda ikrar eden karşı tarafça ileri sürülen olayı kabul etmekle beraber o olaydan çıkarılmak istenen hukuki sonucun doğumuna engel olan veya onu hükümden düşüren ya da kullanılmasına engel olan diğer bir olayı İleri sürmektedir
- bileşik ikrar ikrar edenin ikrarına başka bir vaka eklenmesi suretiyle yapılır Ancak vasıflı ikrarda ikrara eklenen ikrar edilen olayın vasfına yöneliktir
- yani vasıflı ikrarda vakıa tektir ancak onun vasfı tartışmalıdır bileşik ikrarda ise ikrar edilen vaka İle bağlantılı ya da bağlantısız yeni bir vaka eklemesi yapılır
- bileşik ikrarda eğer ikrara eklenen vaka ile ikram edilen vaka arasında doğal bir bağlantı varsa BAĞIMLI BİLEŞİK İKRAR
- doğal bir bağlantı yoksa BAĞIMSIZ BİLEŞİK İKRAR vardır
- ikrarın bölünmesi
- ikrarın bölünmesi ihkrar edilen vakanın ispat edilmiş sayılıp, vakaya dayanan tarafın ispat yükümlülüğünden kurtulup, ikrara eklenen vakanın ikrardada bulunan karşı tarafça ispat edilmesi gerektiğini ifade eder
- basit ikrarın bölünmesi söz konusu değildir
- vasıflı ikrarın BÖLÜNEMEYECEĞİ uygulama ve doktrinde kabul edilmektedir Bu tür ikrarda ikrar eden iddia edilen vakayı kabul etmekle beraber onun doğumu bakımından hukuki niteliğini reddetmektedir bu yöndeki bir iradenin diğer tarafı ispat yükünden kurtardığı söylenemez
- bağlantılı bileşik ikrar kural olarak bölünmelidir
Örneğin davacının ödünçten dolayı 3000 lira alacaklı olduğunu ileri sürmesi üzerine davalı bu parayı ödünç olarak aldım fakat ödedim derse artık davacının parayı davalıya verdiği çekişmeli olmaktan çıkmıştır bundan sonra davalı ödediğini ispat etmelidir
- bağlantısız bileşik ikrarın bölünebileceği çoğunlukla kabul edilmektedir
Örneğin davalının otomobil satımından dolayı 3000 lira borçlu olduğunu ikrar etmesi ve fakat kendisinin de davacıdan başka bir sebeple alacaklı olduğunu ve bu alacağı ile borcunu takas ettiğini söylemesi bağlantılı olmayan bileşik ikrardır ve bölünebilir
- iktidardan dönme veya ikrarın geri alınması
- maddi bir hatadan kaynaklanmadıkça ikrardan dönülemez (ikrar geri alınamaz)
- buna karşılık hukuki bir hata veya ikrarım sonuçlarını bilmemek ikrardan dönülmesini mümkün kılmaz.
- ıslah yolu ile de ikrar hükümsüz kılınamaz.
- karşı tarafın muvafakatı ile ikrarın geri alınabileceği kabul edilmektedir
# çekişmesiz vakalar
- davanın çözümünde etkili olmayan olayların ispatı gerekli değildir
- bir vakanın dava ile ilgili olup olmadığı uygulanacak hukuk normuna göre belirlenir
- tarafların uyuşmazlık içinde olmadıkları aksine anlaştıkları vakalar hakkında delil gösterilmesine gerek yoktur
- hakimin bir dava dolayısı ile öğrendiği vakalarında ispatına gerek yoktur
Buna karşılık hakim kişisel olarak sahip olduğu bilgileri yani bir dava ile ilgili yargılama dışında özel olarak öğrendiği vakaları yargılamada değerlendiremez hükmüne esas alamaz
# herkesçe bilinen vakıalar
- bir vakanın herkesçe bilinen nitelikte olması halinde ispatı gerekmese de bu onun aksinin ileri sürülemeyeceği anlamına gelmemektedir
- herkesçe bilinen bir vakanın aksini ileri süren taraf aksini ileri sürdüğü hususu ispatlayabilir
- hakimin mesleği sebebiyle bildiği vakaların da ispatı gerekmez ancak hakimin özel yaşamı sırasında bildiği hususlar buradaki herkesçe bilinen ünlü vakalardan sayılmaz
- hakimin de bu bilgiyi davada kullanması mümkün değildir
# karineler
- karine bilinen bir olaydan özellikle bilinmeyen diğer bir olayın veya hukuksal durumun varlığı veya yokluğu sonucunun çıkarılmasına imkan tanıyan kuraldır
- karineye dayanan tarafın ispat yükünden tamamen kurtulduğunu söylemek doğru değildir
- karineye dayanan tarafın ispat yükü altında olmadığı şeklinde çok sık kullanılan ifade mutlak olarak doğru kabul edilemez
- ispat yükü karşı tarafa geçmez
- karine ile değişen şey ispat yükü değil ispatın konusudur
- uyuşmazlığı uygulanacak hukuk normunun koşul vakaları yerine karine temelini oluşturan vakalar yine asıl ispat yükünü taşıyan tarafça ispat edilecektir
- Kanuni bir karineye dayanan taraf sadece karine temelini oluşturan vakalara ilişkin ispat yükü altındadır
- kanunda öngörülen istisnalar dışında karşı taraf karinenin aksini ispat edebilir
- Karine esasen İki parçadan oluşur
Karine temeli ve karine sonucudur Örneğin zilyetliğin mülkiyete karine teşkil etmesinde zilyetlik karine temelidir mülkiyet ise karine sonucudur
- ispatı gerekli olmayan karine sonucudur ancak karine temelinin gerçekleştiği ispat edilmelidir
- karinede belirli olan karine temeli ispat edilir ve belirli olmayan karine sonucunun da gerçek olduğu kabul edilir.
# fiilde karineler
- bir hukuk kuralına dayanmaksızın tarafların vaka iddialarının doğruluğu veya bir delilin değeri hakkında hakimin kanaat oluşturmasına yarayan hayat tecrübesi kurallarına dayanan değer yargılarıdır.
- Örneğin senedin alacaklı tarafından borçluya iade edilmesi borcun ödendiğine karinedir
- yaşam deneyi kuralları ispat yükü bakımından bir değişiklik oluşturmaz.
# Kanuni karineler
- ispat yükünün gerçek istisnasını Kanuni karineler oluşturur
- Çünkü bir karineye dayanan tarafın uygulanmasını istediği hukuk kuralının koşul vakalarının ispati gerekmez ancak karine temeli olan vakanın ispatı gerekir
- kesin Kanuni karinelerin aksi iddia ve ispat edilemez
- kesin olmayan Kanuni karinelerin aksi ispat edilebilir
- ölüm karinesi ve babalık karinesi Kanuni OLAY karinesine örnek gösterilebilir
- zilyetliğin mülkiyete karine olması tapuya kayıtlı taşınmazların durumu Kanuni HAK karinesine örnek verilebilir
# karineler ve varsayımların farkı
karinede bir vaka bilinmekte ikinci vaka bilinmemektedir bilinenden hareketle bilinmeyene ilişkin sonuç çıkarılmaktadır
varsayımda ise her iki vaka da bilinmektedir ancak ilk vaka için kabul edilen hukuki sonuç ikinci vaka için de geçerli sayılmaktadır.
# iddia ve somutlaştırma yükü
- tarafların davadaki maddi meseleye ilişkin olup bir hukuk normunun aradığı koşul vakalara karşılık gelen somut vakaların varlığını mahkemeye bildirme ileri sürme konusundaki ödevleri iddia yüklü olarak ifade edilir
- bir davada önem taşıyan tüm vakalar kural olarak mutlaka iddia edilmelidir
- herkesçe bilinen vakaların ispatı gerekmese bile iddia edilmesi gerekir
- Kanuni karinelerin söz konusu olduğu durumlarda da uygulanacak asıl normdaki Koşul vaka bakımından karineye dayanan tarafın ispat etme yükümü bulunmamasına rağmen somut vakaları iddia yükü mevcuttur
- bir vaka iddia edilmeden onun Isparta ihtiyaç duyulup duyulmadığı anlaşılamaz
- İddaa yükünün diğer bir bölümü ise inkar ve savunma yüküdür davaya karşı süresinde cevap vermemek hukukumuzda inkar anlamına gelmektedir
İnkar dışında bir savunmada bulunmak isteniyorsa bu savunma açıkça yapılmalıdır
- iddia yükü kural olarak ispat yükünü taşıyan taraftadır ancak ispat yükü altında olmayan taraf da iddia yükü altında olabilir
Örneğin herkesçe binden bir vakaya dayanan taraf ispat yükü altında değildir ancak iddia yükü vardır
- İddaa veya savunmanın ispata elverişli hale getirilerek zaman mekan ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir
- somutlaştırma yükü kural olarak iddia yükünü taşıyan taraftadır ancak istisnai durumlarda iddia eden vakayı genel olarak ortaya koyabilirse de somutlaştırma bakımından karşı tarafın yardımına ihtiyaç duyabilir
karşı taraf somutlaştırma yükü çerçevesinde bu yardım yerine getirmek yükümü altındadır
buna karşı tarafın vakaların aydınlatılmasına katılma yükümü denir
- somutlaştırma yükü altında bulunup da iddia ya da savunmasını somutlaştırmak durumunda olan bu yükümlülüğü yerine getirmezse talebi esastan reddedilecektir
# ispat yükü
ispat yüküne ilişkin kurallar bir somut vakanın ispatsız veya belirsiz kalması durumunda yani hakimin iddia edilen vakanın varlığı veya yokluğu konusunda kanaat edinemediği durumda hangi taraf aleyhine karar verileceği sorusuna cevap vererek belirsizlik halinin aşılmasına hizmet eden ve dolayısıyla maddi meseledeki belirsizliğe rağmen hukuki mesele hakkında hakime bir yönünde karar verme yükümlülüğü yükleyen maddi hukuka ilişkin kurallardır
# Medeni yargılamada bir husus ispatsız kaldığı için veya deliller geçersiz olduğu için hakim karar vermekten kaçınamaz. Davanın sonunda bir karar vermek zorundadır
iddia edilen vakaların ispatlanamaması halinde hakim ispat yükünü taşıyan tarafın aleyhine karar verecektir
# ispat bir külfet olduğu için aleyhe karar riski ile karşı karşıya kalma söz konusudur
# objektif yani maddi ispat yükü hükmün temelini oluşturan olayların ispat edilmemesi halinde belirsizliğin dizi kostümü kimin taşıyacağını ifade eder
# subjektif ispat yükü aynı zamanda delil ikame yüküdür ve çekişmeli olayların ispatı için hangi tarafın delil ikame edeceğini belirler
# objektif ispat yükü davada taraflarca hazırlama ilkesinin veya kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulanması açısından farklı değildir
subjektif ispat yükü sadece taraflarca hazırlama ilkesinin uygulandığı davalar için geçerlidir
# mahkeme önce subjektif daha sonra objektif ispat yükünü belirleyecektir
# ispat yükü kuralı Türk Medeni Kanununun 6. maddesinde
" kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça Taraflardan her biri hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatlamakla yükümlüdür" şeklinde düzenlenmiştir
# hukuk muhakemeleri kanunu 190. maddesine göre
" ispat yükü, kanunda özel bir düzenleme bulunmadıkça iddia edilen vakaya bağlanan hukuki sonuçtan kendi lehine hak çıkaran tarafa aittir "
# vakayı hangi tarafın ileri sürdüğü değil o vakadan hangi tarafım lehine hak çıkardığı önemlidir
# genellikle kendi lehine hak çıkaran taraf talepte bulunan davacı olabilirse de her davada ispat yükünün davacıda olduğunu söylemek doğru değildir
# ispat yükü tarafların davadaki konumları ile değil iddia ettikleri vakalarla ilgili bir husustur
# bazen vakayı iddaa edenle
ispat yükünü taşıyan farklı taraflar olabilir
# genel kuraldan ayrı olarak bazı hallerde kanun ispat yükünün kime ait olacağını belirtmiş olabilir
bu durumda kanunda gösterilen taraf ispat yükünü taşır
# tazminat davalarında kusurun ispatı davacıya aittir fakat kusursuz sorumluluk hallerinde kanun kusursuzluğun davalı tarafından ispatına ilişkin hüküm koymuştur
# taraflar aralarında bir vakanın ispat yükünün kime ait olduğu konusunda ispat yükü sözleşmesi yapabilirler
# ispat yükü sözleşmesinin
geçerli olabilmesi için tarafların sözleşme yaptıkları konuda serbestçe tasarruf yetkilerinin bulunması ve vakaların belirlenmiş olması gerekir
# taraflar bazı olayların tartışmasız kabul edileceğini de önceden kararlaştırılabilirler
# genel işlem koşullarının aykırı şekilde taraflardan birisinin aleyhine getirilen ispat yükü sözleşmesi geçersizdir
# ispata ilişkin emredici hükümlerin aksine ispat sözleşmesi yapılamaz
Örneğin ön inceleme tahkikat ve yargılama işlemleri sadece tutanak ile ispat edilebilir taraflar ispat sözleşmesi ile bunun aksini kararlaştıramaz.
# delil gösterme yükü
# delil gösterme yüküne subjektif ispat yükü de denir
# delil gösterme yükü objektif ispat yükü kuralları sebebiyle hakimin aleyhine karar verme tehlikesini bertaraf etmek amacıyla tarafların delil ikamesi faaliyeti ile kendi vaka iddialarının doğruluğu veya karşı taraf iddialarının yerinde olmadığı yolunda hakimde yeterli derecede bir kanaat oluşturma yükü olarak tanımlanabilir
# ispat yükü bir külfet olmasına rağmen delil ikame yükü taraflara yüklenen gerçek usulü bir yüktür
# çoğu kez ispat yükü taşıyan taraf delil gösterme yükünü de taşır
Ancak bunun istisnaları da vardır
# delil gösterme yükü olmamasına rağmen, delil göstermekle yükümlü olan tarafın iddialarının doğru olmadığını ispat İçin karşı taraf da delil gösterebilir
bu tür delillere karşı delil denir karşı delil gösteren taraf ispat yükünü üzerine almış olmaz
# ispat yükümlülüğünü düzenleyen kurallar maddi hukuka ilişkindir delil ikamesi yükünü düzenleyen kurallar ise usul hukukuna ilişkindir
#soyut delil ikame yükü mevcut bir davanın gidişatına bağlı olmaksızın taraflardan birinin aleyhine bir kararla karşılaşma tehlikesini engellemek üzere belli bir koşul vakahakkında delil ikame etme yüküdür
bu yük kural olarak objektif ispat yükü kurallarına göre dağıtılır
# Somut delil ikame yüklü ise hakimin vakalar hakkında belli bir derecede bilgi sahibi olduğu bir davanın ikame edilen delillerin durumuna göre taraflardan hangisinin delil ikame etmeye davet olunacağı ile ilgilidir
Somut delil ikame yükü ispat yükü kuralları ile ilgili değildir tamamen delillerin değerlendirilmesi faaliyetine bağlıdır Bu yüzden taraflar arasında yer değiştirmesi mümkündür
# somut ve soyut delil ikame yükleri davanın başında bir arada aynı taraf üzerinde bulunur ve ancak delillerin ikamesinden sonra duruma göre Somut delil ikame yükü karşı tarafa geçebilir
# Somut delil ikame yükü kural olarak daima ispat yüküne bağlıdır yani ispat yükünü taşıyan tarafın daha baştan aynı zamanda iddia ettiği vakalar hakkında delil ikame yükünü de taşıdığı kabul edilir
# iddia ve somutlaştırma yükü
- tarafların davadaki maddi meseleye ilişkin olup bir hukuk normunun aradığı koşul vakalara karşılık gelen somut vakaların varlığını mahkemeye bildirme ileri sürme konusundaki ödevleri iddia yüklü olarak ifade edilir
- bir davada önem taşıyan tüm vakalar kural olarak mutlaka iddia edilmelidir
- herkesçe bilinen vakaların ispatı gerekmese bile iddia edilmesi gerekir
- Kanuni karinelerin söz konusu olduğu durumlarda da uygulanacak asıl normdaki Koşul vaka bakımından karineye dayanan tarafın ispat etme yükümü bulunmamasına rağmen somut vakaları iddia yükü mevcuttur
- bir vaka iddia edilmeden onun Isparta ihtiyaç duyulup duyulmadığı anlaşılamaz
- İddaa yükünün diğer bir bölümü ise inkar ve savunma yüküdür davaya karşı süresinde cevap vermemek hukukumuzda inkar anlamına gelmektedir
İnkar dışında bir savunmada bulunmak isteniyorsa bu savunma açıkça yapılmalıdır
- iddia yükü kural olarak ispat yükünü taşıyan taraftadır ancak ispat yükü altında olmayan taraf da iddia yükü altında olabilir
Örneğin herkesçe binden bir vakaya dayanan taraf ispat yükü altında değildir ancak iddia yükü vardır
- İddaa veya savunmanın ispata elverişli hale getirilerek zaman mekan ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir
- somutlaştırma yükü kural olarak iddia yükünü taşıyan taraftadır ancak istisnai durumlarda iddia eden vakayı genel olarak ortaya koyabilirse de somutlaştırma bakımından karşı tarafın yardımına ihtiyaç duyabilir
karşı taraf somutlaştırma yükü çerçevesinde bu yardım yerine getirmek yükümü altındadır
buna karşı tarafın vakaların aydınlatılmasına katılma yükümü denir
- somutlaştırma yükü altında bulunup da iddia ya da savunmasını somutlaştırmak durumunda olan bu yükümlülüğü yerine getirmezse talebi esastan reddedilecektir
# ispat yükü
ispat yüküne ilişkin kurallar bir somut vakanın ispatsız veya belirsiz kalması durumunda yani hakimin iddia edilen vakanın varlığı veya yokluğu konusunda kanaat edinemediği durumda hangi taraf aleyhine karar verileceği sorusuna cevap vererek belirsizlik halinin aşılmasına hizmet eden ve dolayısıyla maddi meseledeki belirsizliğe rağmen hukuki mesele hakkında hakime bir yönünde karar verme yükümlülüğü yükleyen maddi hukuka ilişkin kurallardır
# Medeni yargılamada bir husus ispatsız kaldığı için veya deliller geçersiz olduğu için hakim karar vermekten kaçınamaz. Davanın sonunda bir karar vermek zorundadır
iddia edilen vakaların ispatlanamaması halinde hakim ispat yükünü taşıyan tarafın aleyhine karar verecektir
# ispat bir külfet olduğu için aleyhe karar riski ile karşı karşıya kalma söz konusudur
# objektif yani maddi ispat yükü hükmün temelini oluşturan olayların ispat edilmemesi halinde belirsizliğin dizi kostümü kimin taşıyacağını ifade eder
# subjektif ispat yükü aynı zamanda delil ikame yüküdür ve çekişmeli olayların ispatı için hangi tarafın delil ikame edeceğini belirler
# objektif ispat yükü davada taraflarca hazırlama ilkesinin veya kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulanması açısından farklı değildir
subjektif ispat yükü sadece taraflarca hazırlama ilkesinin uygulandığı davalar için geçerlidir
# mahkeme önce subjektif daha sonra objektif ispat yükünü belirleyecektir
# ispat yükü kuralı Türk Medeni Kanununun 6. maddesinde
" kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça Taraflardan her biri hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatlamakla yükümlüdür" şeklinde düzenlenmiştir
# hukuk muhakemeleri kanunu 190. maddesine göre
" ispat yükü, kanunda özel bir düzenleme bulunmadıkça iddia edilen vakaya bağlanan hukuki sonuçtan kendi lehine hak çıkaran tarafa aittir "
# vakayı hangi tarafın ileri sürdüğü değil o vakadan hangi tarafım lehine hak çıkardığı önemlidir
# genellikle kendi lehine hak çıkaran taraf talepte bulunan davacı olabilirse de her davada ispat yükünün davacıda olduğunu söylemek doğru değildir
# ispat yükü tarafların davadaki konumları ile değil iddia ettikleri vakalarla ilgili bir husustur
# bazen vakayı iddaa edenle
ispat yükünü taşıyan farklı taraflar olabilir
# genel kuraldan ayrı olarak bazı hallerde kanun ispat yükünün kime ait olacağını belirtmiş olabilir
bu durumda kanunda gösterilen taraf ispat yükünü taşır
# tazminat davalarında kusurun ispatı davacıya aittir fakat kusursuz sorumluluk hallerinde kanun kusursuzluğun davalı tarafından ispatına ilişkin hüküm koymuştur
# taraflar aralarında bir vakanın ispat yükünün kime ait olduğu konusunda ispat yükü sözleşmesi yapabilirler
# ispat yükü sözleşmesinin
geçerli olabilmesi için tarafların sözleşme yaptıkları konuda serbestçe tasarruf yetkilerinin bulunması ve vakaların belirlenmiş olması gerekir
# taraflar bazı olayların tartışmasız kabul edileceğini de önceden kararlaştırılabilirler
# genel işlem koşullarının aykırı şekilde taraflardan birisinin aleyhine getirilen ispat yükü sözleşmesi geçersizdir
# ispata ilişkin emredici hükümlerin aksine ispat sözleşmesi yapılamaz
Örneğin ön inceleme tahkikat ve yargılama işlemleri sadece tutanak ile ispat edilebilir taraflar ispat sözleşmesi ile bunun aksini kararlaştıramaz.
# delil gösterme yükü
# delil gösterme yüküne subjektif ispat yükü de denir
# delil gösterme yükü objektif ispat yükü kuralları sebebiyle hakimin aleyhine karar verme tehlikesini bertaraf etmek amacıyla tarafların delil ikamesi faaliyeti ile kendi vaka iddialarının doğruluğu veya karşı taraf iddialarının yerinde olmadığı yolunda hakimde yeterli derecede bir kanaat oluşturma yükü olarak tanımlanabilir
# ispat yükü bir külfet olmasına rağmen delil ikame yükü taraflara yüklenen gerçek usulü bir yüktür
# çoğu kez ispat yükü taşıyan taraf delil gösterme yükünü de taşır
Ancak bunun istisnaları da vardır
# delil gösterme yükü olmamasına rağmen, delil göstermekle yükümlü olan tarafın iddialarının doğru olmadığını ispat İçin karşı taraf da delil gösterebilir
bu tür delillere karşı delil denir karşı delil gösteren taraf ispat yükünü üzerine almış olmaz
# ispat yükümlülüğünü düzenleyen kurallar maddi hukuka ilişkindir delil ikamesi yükünü düzenleyen kurallar ise usul hukukuna ilişkindir
#soyut delil ikame yükü mevcut bir davanın gidişatına bağlı olmaksızın taraflardan birinin aleyhine bir kararla karşılaşma tehlikesini engellemek üzere belli bir koşul vakahakkında delil ikame etme yüküdür
bu yük kural olarak objektif ispat yükü kurallarına göre dağıtılır
# Somut delil ikame yüklü ise hakimin vakalar hakkında belli bir derecede bilgi sahibi olduğu bir davanın ikame edilen delillerin durumuna göre taraflardan hangisinin delil ikame etmeye davet olunacağı ile ilgilidir
Somut delil ikame yükü ispat yükü kuralları ile ilgili değildir tamamen delillerin değerlendirilmesi faaliyetine bağlıdır Bu yüzden taraflar arasında yer değiştirmesi mümkündür
# somut ve soyut delil ikame yükleri davanın başında bir arada aynı taraf üzerinde bulunur ve ancak delillerin ikamesinden sonra duruma göre Somut delil ikame yükü karşı tarafa geçebilir
# Somut delil ikame yükü kural olarak daima ispat yüküne bağlıdır yani ispat yükünü taşıyan tarafın daha baştan aynı zamanda iddia ettiği vakalar hakkında delil ikame yükünü de taşıdığı kabul edilir
[ müslümle başladı müslümle bitti. 29 eylül 2019 PAZAR ]
- davada ispat, taraflarca iddia edilen talebin dayandığı hukuk kuralının koşul vakalarının somut olarak iddia edildiği gibi gerçekleştiği konusunda hakimde kanaat uyandırmak üzere yapılan inandırma faaliyetidir.
- bir hukuk kuralındaki hukuki sonucun uygulanması için bir araya gelmesi gereken vakalar o hukuk kuralının koşul vakalarıdır
- bir husus ispatsız kalsa dahi hüküm verilmek zorundadır Bu durumda kimin aleyhine hüküm verileceğini ispat yükü kuralları belirler.
# İSPATIN KONUSU
- ispatın konusunu tarafların üzerinde anlaşamadıkları ve uyuşmazlığın çözümünde etkili olabilecek çekişmeli vakalar oluşturur ve bu vakaların ispatı için delil gösterilir
- ispat konusu asıl olarak davada dayanılan vakalardır ancak belirli hallerde aslında bir hukuk kuralı olan yabancı kanun hükümleri ve örf ve adet kuralları da ispatın konusu olabilir.
# Vakalar
- ispatın konusunu oluşturan vakalar öncelikle taraflar arasında çekişmeli olan vakalardır
- sadece taraflarca ileri sürülen ve dayanılan vakalar ispatın konusunu oluşturur
- hakim kural olarak taraflarca ileri sürülmeyen vakaları araştırmaz ve bunların taraflarca ispatını isteyemez.
- ispatı gereken vakalar hukuki sonuç bakımından önemli olan vakalardır
- hakim delilleri değerlendirmede takdir hakkına sahip olduğu alanda emarelere dayanarak bir olayı ispat edilmiş kabul edebilir
- ispatı gereken olaylar menfi vakalar olabileceği gibi müspet vakalar da olabilir
- menfi vakalar
1. sebepten hareketle yani sebebin gerçekleşmediğinin ispatı yoluyla
2. sonuçtan hareketle yani muhtemel sonuçların mevcut olmadığının ispatlanması yoluyla
3. iddia edilen menfi vakanın aksi durumun imkansız olduğunun ortaya konulması yoluyla ispatlanabilir
- bir olayın vuku bulmadığı çoğu kez doğrudan ispat edilemez aksine o olayın gerçekleşmediği iddiası dolaylı olarak ispat edilebilir
- bir kimse belli bir tarihte belli bir yerde bulunmadığı vakasının ispatını aynı tarihte başka bir yerde bulunduğunu ispatlayarak gerçekleştirebilir
# yabancı kanun hükümleri
- hukuk kuralları kural olarak ispat faaliyetini gerektirmez Çünkü hakim kanunları kendiliğinden uygular
- somut olayda yabancı hukukun uygulanacağının ispatına gerek yoktur Çünkü hakim Türk Hukuku ihtilafı kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku resen uygular
- hakim gerekli araştırmayı yapmasına rağmen yabancı hukukun olaya ilişkin hükümlerini tespit edemezse Türk hukukunu uygular.
# İSPATIN GEREKLİ OLMADIĞI HALLER
1. ikrar
2. çekişmesiz vakalar
3. herkesçe bilinen vakalar
4. karineler
# İkrar
- ikrar taraflardan birisinin kendi ALEYHİNE olarak ileri sürülen bir olayın doğruluğunu mahkemeye beyan etmesidir
- taraf gibi vekili de ikrarda bulunabilir
- ikrar sadece istem sonucunu haklı kılan VAKALARA ilişkindir
- sadece bir veya birden fazla vakanın kabul edilmiş olması davanın da kabul edildiği anlamına gelmez
- bir olayın ikrar edilmiş sayılması için o olayın ikrar edenin aleyhine olması gerekir
- bir tarafın ileri sürdüğü iddialara diğer tarafın cevap vermemesi yani susma kural olarak ikrar SAYILMAZ
- ikrar kanunda deliller arasında sayılmamıştır
- ikrar edilmiş vakalar çekişmeli olmaktan çıkar
- ikrar tek taraflı bir usuli işlem olarak delil ikame faaliyetini ve ispat ihtiyacını ortadan kaldıran bir taraf beyanıdır
- Ayrıca mahkemenin kararına veya karşı tarafın kabulüne gerek yoktur
- kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda ikrar geçerli değildir
- mahkeme dışında gerçekleşen İkrar hakkında hukuk muhakemeleri kanununda bir hüküm yer almamaktadır
- mahkeme dışında yapılan ikrar özellikle bir senede ve belgeye bağlanmışsa artık ikrardan değil senetten söz etmek gerekir
- ikrar sözlü veya yazılı olarak yapılabilir
- mahkeme içinde yapılsa bile sulh görüşmeleri sırasında yapılan ikrar geçerli değildir
- davayı gören mahkeme dışında başka bir mahkeme huzurunda yapılan ikrar da geçerlidir
# ikrar çeşitleri
1. basit ikrar
- karşı tarafın ileri sürdüğü olayın doğruluğunun hiçbir ekleme yapılmadan beyan edilmesi basit ikrardır
- karşı tarafın basit idrarıyla vakayı ileri süren bu konuda ispat faaliyetinden tamamen kurtulur
2. vasıflı ikrar (gerekçeli inkar)
- ileri sürülen olayı doğrulamakla beraber karşı tarafça ileri sürülen farklı bir vasfının olduğu iddia edilmektedir
- Örneğin aracın teslim alındığının kabul edilmesi Ancak bunun satış değil bağışlama sonucu olduğunun iddia edilmesi
- gerekçeli inkar söz konusu olduğunda vakayı iddia eden iddia ettiği vasfını ispat etmelidir.
yani bağışlamayı ispat etmelidir
3. bileşik ikrar
- Bu ikrarda ikrar eden karşı tarafça ileri sürülen olayı kabul etmekle beraber o olaydan çıkarılmak istenen hukuki sonucun doğumuna engel olan veya onu hükümden düşüren ya da kullanılmasına engel olan diğer bir olayı İleri sürmektedir
- bileşik ikrar ikrar edenin ikrarına başka bir vaka eklenmesi suretiyle yapılır Ancak vasıflı ikrarda ikrara eklenen ikrar edilen olayın vasfına yöneliktir
- yani vasıflı ikrarda vakıa tektir ancak onun vasfı tartışmalıdır bileşik ikrarda ise ikrar edilen vaka İle bağlantılı ya da bağlantısız yeni bir vaka eklemesi yapılır
- bileşik ikrarda eğer ikrara eklenen vaka ile ikram edilen vaka arasında doğal bir bağlantı varsa BAĞIMLI BİLEŞİK İKRAR
- doğal bir bağlantı yoksa BAĞIMSIZ BİLEŞİK İKRAR vardır
- ikrarın bölünmesi
- ikrarın bölünmesi ihkrar edilen vakanın ispat edilmiş sayılıp, vakaya dayanan tarafın ispat yükümlülüğünden kurtulup, ikrara eklenen vakanın ikrardada bulunan karşı tarafça ispat edilmesi gerektiğini ifade eder
- basit ikrarın bölünmesi söz konusu değildir
- vasıflı ikrarın BÖLÜNEMEYECEĞİ uygulama ve doktrinde kabul edilmektedir Bu tür ikrarda ikrar eden iddia edilen vakayı kabul etmekle beraber onun doğumu bakımından hukuki niteliğini reddetmektedir bu yöndeki bir iradenin diğer tarafı ispat yükünden kurtardığı söylenemez
- bağlantılı bileşik ikrar kural olarak bölünmelidir
Örneğin davacının ödünçten dolayı 3000 lira alacaklı olduğunu ileri sürmesi üzerine davalı bu parayı ödünç olarak aldım fakat ödedim derse artık davacının parayı davalıya verdiği çekişmeli olmaktan çıkmıştır bundan sonra davalı ödediğini ispat etmelidir
- bağlantısız bileşik ikrarın bölünebileceği çoğunlukla kabul edilmektedir
Örneğin davalının otomobil satımından dolayı 3000 lira borçlu olduğunu ikrar etmesi ve fakat kendisinin de davacıdan başka bir sebeple alacaklı olduğunu ve bu alacağı ile borcunu takas ettiğini söylemesi bağlantılı olmayan bileşik ikrardır ve bölünebilir
- iktidardan dönme veya ikrarın geri alınması
- maddi bir hatadan kaynaklanmadıkça ikrardan dönülemez (ikrar geri alınamaz)
- buna karşılık hukuki bir hata veya ikrarım sonuçlarını bilmemek ikrardan dönülmesini mümkün kılmaz.
- ıslah yolu ile de ikrar hükümsüz kılınamaz.
- karşı tarafın muvafakatı ile ikrarın geri alınabileceği kabul edilmektedir
# çekişmesiz vakalar
- davanın çözümünde etkili olmayan olayların ispatı gerekli değildir
- bir vakanın dava ile ilgili olup olmadığı uygulanacak hukuk normuna göre belirlenir
- tarafların uyuşmazlık içinde olmadıkları aksine anlaştıkları vakalar hakkında delil gösterilmesine gerek yoktur
- hakimin bir dava dolayısı ile öğrendiği vakalarında ispatına gerek yoktur
Buna karşılık hakim kişisel olarak sahip olduğu bilgileri yani bir dava ile ilgili yargılama dışında özel olarak öğrendiği vakaları yargılamada değerlendiremez hükmüne esas alamaz
# herkesçe bilinen vakıalar
- bir vakanın herkesçe bilinen nitelikte olması halinde ispatı gerekmese de bu onun aksinin ileri sürülemeyeceği anlamına gelmemektedir
- herkesçe bilinen bir vakanın aksini ileri süren taraf aksini ileri sürdüğü hususu ispatlayabilir
- hakimin mesleği sebebiyle bildiği vakaların da ispatı gerekmez ancak hakimin özel yaşamı sırasında bildiği hususlar buradaki herkesçe bilinen ünlü vakalardan sayılmaz
- hakimin de bu bilgiyi davada kullanması mümkün değildir
# karineler
- karine bilinen bir olaydan özellikle bilinmeyen diğer bir olayın veya hukuksal durumun varlığı veya yokluğu sonucunun çıkarılmasına imkan tanıyan kuraldır
- karineye dayanan tarafın ispat yükünden tamamen kurtulduğunu söylemek doğru değildir
- karineye dayanan tarafın ispat yükü altında olmadığı şeklinde çok sık kullanılan ifade mutlak olarak doğru kabul edilemez
- ispat yükü karşı tarafa geçmez
- karine ile değişen şey ispat yükü değil ispatın konusudur
- uyuşmazlığı uygulanacak hukuk normunun koşul vakaları yerine karine temelini oluşturan vakalar yine asıl ispat yükünü taşıyan tarafça ispat edilecektir
- Kanuni bir karineye dayanan taraf sadece karine temelini oluşturan vakalara ilişkin ispat yükü altındadır
- kanunda öngörülen istisnalar dışında karşı taraf karinenin aksini ispat edebilir
- Karine esasen İki parçadan oluşur
Karine temeli ve karine sonucudur Örneğin zilyetliğin mülkiyete karine teşkil etmesinde zilyetlik karine temelidir mülkiyet ise karine sonucudur
- ispatı gerekli olmayan karine sonucudur ancak karine temelinin gerçekleştiği ispat edilmelidir
- karinede belirli olan karine temeli ispat edilir ve belirli olmayan karine sonucunun da gerçek olduğu kabul edilir.
# fiilde karineler
- bir hukuk kuralına dayanmaksızın tarafların vaka iddialarının doğruluğu veya bir delilin değeri hakkında hakimin kanaat oluşturmasına yarayan hayat tecrübesi kurallarına dayanan değer yargılarıdır.
- Örneğin senedin alacaklı tarafından borçluya iade edilmesi borcun ödendiğine karinedir
- yaşam deneyi kuralları ispat yükü bakımından bir değişiklik oluşturmaz.
# Kanuni karineler
- ispat yükünün gerçek istisnasını Kanuni karineler oluşturur
- Çünkü bir karineye dayanan tarafın uygulanmasını istediği hukuk kuralının koşul vakalarının ispati gerekmez ancak karine temeli olan vakanın ispatı gerekir
- kesin Kanuni karinelerin aksi iddia ve ispat edilemez
- kesin olmayan Kanuni karinelerin aksi ispat edilebilir
- ölüm karinesi ve babalık karinesi Kanuni OLAY karinesine örnek gösterilebilir
- zilyetliğin mülkiyete karine olması tapuya kayıtlı taşınmazların durumu Kanuni HAK karinesine örnek verilebilir
# karineler ve varsayımların farkı
karinede bir vaka bilinmekte ikinci vaka bilinmemektedir bilinenden hareketle bilinmeyene ilişkin sonuç çıkarılmaktadır
varsayımda ise her iki vaka da bilinmektedir ancak ilk vaka için kabul edilen hukuki sonuç ikinci vaka için de geçerli sayılmaktadır.
# iddia ve somutlaştırma yükü
- tarafların davadaki maddi meseleye ilişkin olup bir hukuk normunun aradığı koşul vakalara karşılık gelen somut vakaların varlığını mahkemeye bildirme ileri sürme konusundaki ödevleri iddia yüklü olarak ifade edilir
- bir davada önem taşıyan tüm vakalar kural olarak mutlaka iddia edilmelidir
- herkesçe bilinen vakaların ispatı gerekmese bile iddia edilmesi gerekir
- Kanuni karinelerin söz konusu olduğu durumlarda da uygulanacak asıl normdaki Koşul vaka bakımından karineye dayanan tarafın ispat etme yükümü bulunmamasına rağmen somut vakaları iddia yükü mevcuttur
- bir vaka iddia edilmeden onun Isparta ihtiyaç duyulup duyulmadığı anlaşılamaz
- İddaa yükünün diğer bir bölümü ise inkar ve savunma yüküdür davaya karşı süresinde cevap vermemek hukukumuzda inkar anlamına gelmektedir
İnkar dışında bir savunmada bulunmak isteniyorsa bu savunma açıkça yapılmalıdır
- iddia yükü kural olarak ispat yükünü taşıyan taraftadır ancak ispat yükü altında olmayan taraf da iddia yükü altında olabilir
Örneğin herkesçe binden bir vakaya dayanan taraf ispat yükü altında değildir ancak iddia yükü vardır
- İddaa veya savunmanın ispata elverişli hale getirilerek zaman mekan ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir
- somutlaştırma yükü kural olarak iddia yükünü taşıyan taraftadır ancak istisnai durumlarda iddia eden vakayı genel olarak ortaya koyabilirse de somutlaştırma bakımından karşı tarafın yardımına ihtiyaç duyabilir
karşı taraf somutlaştırma yükü çerçevesinde bu yardım yerine getirmek yükümü altındadır
buna karşı tarafın vakaların aydınlatılmasına katılma yükümü denir
- somutlaştırma yükü altında bulunup da iddia ya da savunmasını somutlaştırmak durumunda olan bu yükümlülüğü yerine getirmezse talebi esastan reddedilecektir
# ispat yükü
ispat yüküne ilişkin kurallar bir somut vakanın ispatsız veya belirsiz kalması durumunda yani hakimin iddia edilen vakanın varlığı veya yokluğu konusunda kanaat edinemediği durumda hangi taraf aleyhine karar verileceği sorusuna cevap vererek belirsizlik halinin aşılmasına hizmet eden ve dolayısıyla maddi meseledeki belirsizliğe rağmen hukuki mesele hakkında hakime bir yönünde karar verme yükümlülüğü yükleyen maddi hukuka ilişkin kurallardır
# Medeni yargılamada bir husus ispatsız kaldığı için veya deliller geçersiz olduğu için hakim karar vermekten kaçınamaz. Davanın sonunda bir karar vermek zorundadır
iddia edilen vakaların ispatlanamaması halinde hakim ispat yükünü taşıyan tarafın aleyhine karar verecektir
# ispat bir külfet olduğu için aleyhe karar riski ile karşı karşıya kalma söz konusudur
# objektif yani maddi ispat yükü hükmün temelini oluşturan olayların ispat edilmemesi halinde belirsizliğin dizi kostümü kimin taşıyacağını ifade eder
# subjektif ispat yükü aynı zamanda delil ikame yüküdür ve çekişmeli olayların ispatı için hangi tarafın delil ikame edeceğini belirler
# objektif ispat yükü davada taraflarca hazırlama ilkesinin veya kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulanması açısından farklı değildir
subjektif ispat yükü sadece taraflarca hazırlama ilkesinin uygulandığı davalar için geçerlidir
# mahkeme önce subjektif daha sonra objektif ispat yükünü belirleyecektir
# ispat yükü kuralı Türk Medeni Kanununun 6. maddesinde
" kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça Taraflardan her biri hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatlamakla yükümlüdür" şeklinde düzenlenmiştir
# hukuk muhakemeleri kanunu 190. maddesine göre
" ispat yükü, kanunda özel bir düzenleme bulunmadıkça iddia edilen vakaya bağlanan hukuki sonuçtan kendi lehine hak çıkaran tarafa aittir "
# vakayı hangi tarafın ileri sürdüğü değil o vakadan hangi tarafım lehine hak çıkardığı önemlidir
# genellikle kendi lehine hak çıkaran taraf talepte bulunan davacı olabilirse de her davada ispat yükünün davacıda olduğunu söylemek doğru değildir
# ispat yükü tarafların davadaki konumları ile değil iddia ettikleri vakalarla ilgili bir husustur
# bazen vakayı iddaa edenle
ispat yükünü taşıyan farklı taraflar olabilir
# genel kuraldan ayrı olarak bazı hallerde kanun ispat yükünün kime ait olacağını belirtmiş olabilir
bu durumda kanunda gösterilen taraf ispat yükünü taşır
# tazminat davalarında kusurun ispatı davacıya aittir fakat kusursuz sorumluluk hallerinde kanun kusursuzluğun davalı tarafından ispatına ilişkin hüküm koymuştur
# taraflar aralarında bir vakanın ispat yükünün kime ait olduğu konusunda ispat yükü sözleşmesi yapabilirler
# ispat yükü sözleşmesinin
geçerli olabilmesi için tarafların sözleşme yaptıkları konuda serbestçe tasarruf yetkilerinin bulunması ve vakaların belirlenmiş olması gerekir
# taraflar bazı olayların tartışmasız kabul edileceğini de önceden kararlaştırılabilirler
# genel işlem koşullarının aykırı şekilde taraflardan birisinin aleyhine getirilen ispat yükü sözleşmesi geçersizdir
# ispata ilişkin emredici hükümlerin aksine ispat sözleşmesi yapılamaz
Örneğin ön inceleme tahkikat ve yargılama işlemleri sadece tutanak ile ispat edilebilir taraflar ispat sözleşmesi ile bunun aksini kararlaştıramaz.
# delil gösterme yükü
# delil gösterme yüküne subjektif ispat yükü de denir
# delil gösterme yükü objektif ispat yükü kuralları sebebiyle hakimin aleyhine karar verme tehlikesini bertaraf etmek amacıyla tarafların delil ikamesi faaliyeti ile kendi vaka iddialarının doğruluğu veya karşı taraf iddialarının yerinde olmadığı yolunda hakimde yeterli derecede bir kanaat oluşturma yükü olarak tanımlanabilir
# ispat yükü bir külfet olmasına rağmen delil ikame yükü taraflara yüklenen gerçek usulü bir yüktür
# çoğu kez ispat yükü taşıyan taraf delil gösterme yükünü de taşır
Ancak bunun istisnaları da vardır
# delil gösterme yükü olmamasına rağmen, delil göstermekle yükümlü olan tarafın iddialarının doğru olmadığını ispat İçin karşı taraf da delil gösterebilir
bu tür delillere karşı delil denir karşı delil gösteren taraf ispat yükünü üzerine almış olmaz
# ispat yükümlülüğünü düzenleyen kurallar maddi hukuka ilişkindir delil ikamesi yükünü düzenleyen kurallar ise usul hukukuna ilişkindir
#soyut delil ikame yükü mevcut bir davanın gidişatına bağlı olmaksızın taraflardan birinin aleyhine bir kararla karşılaşma tehlikesini engellemek üzere belli bir koşul vakahakkında delil ikame etme yüküdür
bu yük kural olarak objektif ispat yükü kurallarına göre dağıtılır
# Somut delil ikame yüklü ise hakimin vakalar hakkında belli bir derecede bilgi sahibi olduğu bir davanın ikame edilen delillerin durumuna göre taraflardan hangisinin delil ikame etmeye davet olunacağı ile ilgilidir
Somut delil ikame yükü ispat yükü kuralları ile ilgili değildir tamamen delillerin değerlendirilmesi faaliyetine bağlıdır Bu yüzden taraflar arasında yer değiştirmesi mümkündür
# somut ve soyut delil ikame yükleri davanın başında bir arada aynı taraf üzerinde bulunur ve ancak delillerin ikamesinden sonra duruma göre Somut delil ikame yükü karşı tarafa geçebilir
# Somut delil ikame yükü kural olarak daima ispat yüküne bağlıdır yani ispat yükünü taşıyan tarafın daha baştan aynı zamanda iddia ettiği vakalar hakkında delil ikame yükünü de taşıdığı kabul edilir
# iddia ve somutlaştırma yükü
- tarafların davadaki maddi meseleye ilişkin olup bir hukuk normunun aradığı koşul vakalara karşılık gelen somut vakaların varlığını mahkemeye bildirme ileri sürme konusundaki ödevleri iddia yüklü olarak ifade edilir
- bir davada önem taşıyan tüm vakalar kural olarak mutlaka iddia edilmelidir
- herkesçe bilinen vakaların ispatı gerekmese bile iddia edilmesi gerekir
- Kanuni karinelerin söz konusu olduğu durumlarda da uygulanacak asıl normdaki Koşul vaka bakımından karineye dayanan tarafın ispat etme yükümü bulunmamasına rağmen somut vakaları iddia yükü mevcuttur
- bir vaka iddia edilmeden onun Isparta ihtiyaç duyulup duyulmadığı anlaşılamaz
- İddaa yükünün diğer bir bölümü ise inkar ve savunma yüküdür davaya karşı süresinde cevap vermemek hukukumuzda inkar anlamına gelmektedir
İnkar dışında bir savunmada bulunmak isteniyorsa bu savunma açıkça yapılmalıdır
- iddia yükü kural olarak ispat yükünü taşıyan taraftadır ancak ispat yükü altında olmayan taraf da iddia yükü altında olabilir
Örneğin herkesçe binden bir vakaya dayanan taraf ispat yükü altında değildir ancak iddia yükü vardır
- İddaa veya savunmanın ispata elverişli hale getirilerek zaman mekan ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir
- somutlaştırma yükü kural olarak iddia yükünü taşıyan taraftadır ancak istisnai durumlarda iddia eden vakayı genel olarak ortaya koyabilirse de somutlaştırma bakımından karşı tarafın yardımına ihtiyaç duyabilir
karşı taraf somutlaştırma yükü çerçevesinde bu yardım yerine getirmek yükümü altındadır
buna karşı tarafın vakaların aydınlatılmasına katılma yükümü denir
- somutlaştırma yükü altında bulunup da iddia ya da savunmasını somutlaştırmak durumunda olan bu yükümlülüğü yerine getirmezse talebi esastan reddedilecektir
# ispat yükü
ispat yüküne ilişkin kurallar bir somut vakanın ispatsız veya belirsiz kalması durumunda yani hakimin iddia edilen vakanın varlığı veya yokluğu konusunda kanaat edinemediği durumda hangi taraf aleyhine karar verileceği sorusuna cevap vererek belirsizlik halinin aşılmasına hizmet eden ve dolayısıyla maddi meseledeki belirsizliğe rağmen hukuki mesele hakkında hakime bir yönünde karar verme yükümlülüğü yükleyen maddi hukuka ilişkin kurallardır
# Medeni yargılamada bir husus ispatsız kaldığı için veya deliller geçersiz olduğu için hakim karar vermekten kaçınamaz. Davanın sonunda bir karar vermek zorundadır
iddia edilen vakaların ispatlanamaması halinde hakim ispat yükünü taşıyan tarafın aleyhine karar verecektir
# ispat bir külfet olduğu için aleyhe karar riski ile karşı karşıya kalma söz konusudur
# objektif yani maddi ispat yükü hükmün temelini oluşturan olayların ispat edilmemesi halinde belirsizliğin dizi kostümü kimin taşıyacağını ifade eder
# subjektif ispat yükü aynı zamanda delil ikame yüküdür ve çekişmeli olayların ispatı için hangi tarafın delil ikame edeceğini belirler
# objektif ispat yükü davada taraflarca hazırlama ilkesinin veya kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulanması açısından farklı değildir
subjektif ispat yükü sadece taraflarca hazırlama ilkesinin uygulandığı davalar için geçerlidir
# mahkeme önce subjektif daha sonra objektif ispat yükünü belirleyecektir
# ispat yükü kuralı Türk Medeni Kanununun 6. maddesinde
" kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça Taraflardan her biri hakkını dayandırdığı olguların varlığını ispatlamakla yükümlüdür" şeklinde düzenlenmiştir
# hukuk muhakemeleri kanunu 190. maddesine göre
" ispat yükü, kanunda özel bir düzenleme bulunmadıkça iddia edilen vakaya bağlanan hukuki sonuçtan kendi lehine hak çıkaran tarafa aittir "
# vakayı hangi tarafın ileri sürdüğü değil o vakadan hangi tarafım lehine hak çıkardığı önemlidir
# genellikle kendi lehine hak çıkaran taraf talepte bulunan davacı olabilirse de her davada ispat yükünün davacıda olduğunu söylemek doğru değildir
# ispat yükü tarafların davadaki konumları ile değil iddia ettikleri vakalarla ilgili bir husustur
# bazen vakayı iddaa edenle
ispat yükünü taşıyan farklı taraflar olabilir
# genel kuraldan ayrı olarak bazı hallerde kanun ispat yükünün kime ait olacağını belirtmiş olabilir
bu durumda kanunda gösterilen taraf ispat yükünü taşır
# tazminat davalarında kusurun ispatı davacıya aittir fakat kusursuz sorumluluk hallerinde kanun kusursuzluğun davalı tarafından ispatına ilişkin hüküm koymuştur
# taraflar aralarında bir vakanın ispat yükünün kime ait olduğu konusunda ispat yükü sözleşmesi yapabilirler
# ispat yükü sözleşmesinin
geçerli olabilmesi için tarafların sözleşme yaptıkları konuda serbestçe tasarruf yetkilerinin bulunması ve vakaların belirlenmiş olması gerekir
# taraflar bazı olayların tartışmasız kabul edileceğini de önceden kararlaştırılabilirler
# genel işlem koşullarının aykırı şekilde taraflardan birisinin aleyhine getirilen ispat yükü sözleşmesi geçersizdir
# ispata ilişkin emredici hükümlerin aksine ispat sözleşmesi yapılamaz
Örneğin ön inceleme tahkikat ve yargılama işlemleri sadece tutanak ile ispat edilebilir taraflar ispat sözleşmesi ile bunun aksini kararlaştıramaz.
# delil gösterme yükü
# delil gösterme yüküne subjektif ispat yükü de denir
# delil gösterme yükü objektif ispat yükü kuralları sebebiyle hakimin aleyhine karar verme tehlikesini bertaraf etmek amacıyla tarafların delil ikamesi faaliyeti ile kendi vaka iddialarının doğruluğu veya karşı taraf iddialarının yerinde olmadığı yolunda hakimde yeterli derecede bir kanaat oluşturma yükü olarak tanımlanabilir
# ispat yükü bir külfet olmasına rağmen delil ikame yükü taraflara yüklenen gerçek usulü bir yüktür
# çoğu kez ispat yükü taşıyan taraf delil gösterme yükünü de taşır
Ancak bunun istisnaları da vardır
# delil gösterme yükü olmamasına rağmen, delil göstermekle yükümlü olan tarafın iddialarının doğru olmadığını ispat İçin karşı taraf da delil gösterebilir
bu tür delillere karşı delil denir karşı delil gösteren taraf ispat yükünü üzerine almış olmaz
# ispat yükümlülüğünü düzenleyen kurallar maddi hukuka ilişkindir delil ikamesi yükünü düzenleyen kurallar ise usul hukukuna ilişkindir
#soyut delil ikame yükü mevcut bir davanın gidişatına bağlı olmaksızın taraflardan birinin aleyhine bir kararla karşılaşma tehlikesini engellemek üzere belli bir koşul vakahakkında delil ikame etme yüküdür
bu yük kural olarak objektif ispat yükü kurallarına göre dağıtılır
# Somut delil ikame yüklü ise hakimin vakalar hakkında belli bir derecede bilgi sahibi olduğu bir davanın ikame edilen delillerin durumuna göre taraflardan hangisinin delil ikame etmeye davet olunacağı ile ilgilidir
Somut delil ikame yükü ispat yükü kuralları ile ilgili değildir tamamen delillerin değerlendirilmesi faaliyetine bağlıdır Bu yüzden taraflar arasında yer değiştirmesi mümkündür
# somut ve soyut delil ikame yükleri davanın başında bir arada aynı taraf üzerinde bulunur ve ancak delillerin ikamesinden sonra duruma göre Somut delil ikame yükü karşı tarafa geçebilir
# Somut delil ikame yükü kural olarak daima ispat yüküne bağlıdır yani ispat yükünü taşıyan tarafın daha baştan aynı zamanda iddia ettiği vakalar hakkında delil ikame yükünü de taşıdığı kabul edilir
[ müslümle başladı müslümle bitti. 29 eylül 2019 PAZAR ]
Yorumlar
Yorum Gönder