# Ön sonun
- Örneğin Bir delilin sahteliğinin iddiası üzerine sahte olup olmadığını incelenmesi bir ön sorundur
- mahkeme bir ön sorunu kendisinin karar verebileceği bir husus olarak görürse kendisi bunu inceleyerek bir karar verir
- Ön sorun hakkındaki talep duruşma sırasında sözlü olarak ya da dilekçe ile ileri sürülebilir
Bu talep üzerine mahkeme öncelikle ön sorunun incelenip incelenmeyeceği hakkında karar verin.
- Talebi incelemeye değer bulursa belirleyeceği süre içinde varsa delilleri ile birlikte cevabını bildirmek üzere karşı tarafa tefhim veya tebliğ eder.
- karşı tarafın ön sonun talebi hakkında vereceği cevaptan sonra hakim ön sorun hakkında iki taraf arasında uyuşmazlık olduğunu tespit ederse gerektiğinde tarafları davet edip dinledikten sonra kararını verir
- ön sorun hakkındaki kararını taraflara tebliğ eder
# bekletici sorun
- dava hakkında karar verilebilmesi için çözümlenmesi gereken ön sorunun başka bir mahkeme veya merci tarafından karara bağlanması gerekiyorsa bu ön sorun bekletici sorun olarak nitelendirilir
- bir davanın incelenmesi ve sonuçlandırılması başka bir davanın veya idari makamın çözümüne bağlı ise mahkeme ilgili tarafa, görevli mahkemeye veya idari makama başvurması için uygun bir süre verir.
- Bu süre içinde görevli mahkemeye veya idari makama başvurmadığı takdirde ilgili taraf bu husustaki iddiaasından vazgeçmiş sayılarak esas hakkında karar verilir
- buna karşılık süresi içinde dava açılır ya da idare mahkeme başvurulursa bu davanın sonuçlanmasına ya da idari makamın kararına kadar asıl dava ertelenir
- sırf davayı uzatmak amacıyla yapılan bekletici sorun talebi dikkate alınmamalıdır
- bir sorunu bekletici sorun yapıp yapmamak kural olarak mahkemenin takdirindedir
- istisnaen bazı durumlarda kanun başka bir mahkemenin kararının zorunlu bekletici sorun yapılmasının öngörmüştür
1. anayasaya aykırılık iddiaları hakkında Anayasa Mahkemesi kararı
2. yargı yolu uyuşmazlığı hakkında Uyuşmazlık mahkemesi kararı
3. itirazın kesin kaldırılmasında murisin borcundan dolayı takip edilen mirascinin terekenin borca batık olduğu yönünde açtığı davadaki hukuk mahkemesi kararı bekletici sorun yapılmak zorundadır
- başka bir mahkemenin kararını bekletici sorun yapan mahkeme bekletici sorun yaptığını ara kararında belirtir
- ancak bekletici sorun yapma kararı bir ara karar niteliğinde olduğundan mahkeme bekletici sorun yapma kararından her zaman dönebilir
- İki hukuk davası derdest ve fakat bu davaların birleştirilmesi mümkün olmamışsa aralarında bağlantı bulunması ve biri hakkında verilecek olan kararın diğerini etkileyecek olması şartıyla davalardan birisinin diğer için bekletici sorun yapılması gerekir Fakat birleştirme imkanı varsa öncelik davaların birleştirilmesidir
- bekletici sorun saymak için ortaya çıkan sorunun mahkemenin görevi dışında kalması gerekmemektedir
- bekletici sorun saymanın koşulları varsa hakim bekletici soruna karar vermek zorundadır iki dava arasında önemli hukuki bağlantını bulunması bekletici soruna karar verebilmek için yeterlidir
Zira hakim takdir yetkisini doğru şekilde kullanmalıdır
# dosyanın işlemden kaldırılması
- dosyanın işlemden kaldırılması şu hallerde karşımıza çıkar
1. iki taraf da duruşmaya gelmezse ve her ikisi de önceden mazeret dilekçesi göndermezse dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilir
2. usulüne uygun şekilde davet edilmiş olan taraflardan biri duruşmaya gelir diğeri gelmezse gelen tarafın talebi üzerine yargılamaya gelmeyen tarafım yokluğunda devam edilir veya dosya işlemden kaldırılır
Geçerli bir özrü olmaksızın duruşmaya gelmeyen taraf yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemez
3. duruşma gününün tespiti için tarafların başvurması gereken hallerde taraflardan hiçbiri son işlem tarihinden itibaren bir ay içinde mahkemeye başvurarak duruşma gününün tespitini istemezse dosya işlemden kaldırılır
- dosyanın işlemden kaldırılması durumlarından birisi mevcut ise mahkeme yenilenince kadar dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verir
- mahkeme bu konuda bir karar vermemiş olsa bile dosyanın işlemden kaldırılmasını gerektiren bir durum gerçekleşmiş ise o anda dosya işlemden kaldırılmış sayılır
- aşağıda açıklanacak yenilemeye ilişkin süreler de işlemden kaldırılmış sayılma anından itibaren hesaplanmalıdır
- dosya işlemden kaldırılmış olsa dahi dava derdesttir ve davanın tüm sonuçları 3 ay süreyle devam eder
- dosyası işlemden kaldırılmış olan dava işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak üç ay içinde taraflardan birinin dilekçe ile başvurması üzerine yenilenebilir
- dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak 1 ay geçtikten sonra yenileme talebinde bulunulur ise yeniden harç alınır
- Bu harç yenileyen tarafta ödenir ve karşı tarafa yüklenemez bu şekilde harç verilerek yenilenen dava eski davanın devamı sayılır
- dosyanın işlemden kaldırılması ve yenilenmesi bir defa daha tekrarlanabilir
- Yani yazılı yargılama usulünde bir davada dosya en fazla 2 defa işlemden kaldırılabilir ve yenilenebilir
- iki kere yenilendikten sonra bir defa daha dosyanın işlemden kaldırılması şartları gerçekleşirse davanın açılmamış sayılmasına karar verilir
- basit yargılama usulünde ise davanın bir defa işlemden kaldırılması mümkün olup işlemden kaldırılan dosya tekrar takipsiz bırakılırsa bu defa dava açılmamış sayılır
- Yani yazılı yargılama usulünde iki defa basit yargılama usulünde bir defa dosyanın işlemden kaldırılması mümkündür
- işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak 3 ay içinde yenilenmeyen davalar sürenin dolduğu gün itibarıyla açılmamış sayılır ve mahkemece kendiliğinden karar verilerek kayıt kapatılır
- mahkemenin bu konudaki kararı sadece tespit niteliğindedir
- karar vermemiş olması taraflara davayı yenileme hakkı vermez
- davanın açılmamış sayılması kararı davadan feragat olmadığı gibi bir ret kararı değildir
- Ancak bu durumda davacı aleyhine yargılama giderlerinin hükmedilmesi gerekir
- davanın açılmamış sayılması kararında mahkeme davadan elini çektiğinden usule ilişkin bir nihai karardır ve karara karşı kanun yoluna müracaat edilebilir
- her ne sebeple olursa olsun açılmamış sayılan davadaki talep dahi vaki olmamış sayılır
- davanın açılmamış sayılması ile davanın tüm sonuçları ortadan kalkar ve dava hiç açılmamış gibi sonuç doğar
- dava açılmamış sayılması ile davanın usul hukuku ve maddi hukuk bakımından doğan sonuçları ortadan kalkar
- ancak Örneğin dava açılıp karşı tarafa tebliğ edilmişse.ve daha sonra dosya işlemden kaldırılmış ardından dava açılmamış sayısalda dava ile ortaya çıkan iyiniyetin kötüniyete dönüşmesi etkisi devam eder
- açılmamış sayılan bir dava harç yatırılarak yeniden açılabilir
- Ancak bu dava eski davanın devamı sayılmaz ve onun sonuçları devam etmez.
# ISLAH
- tarafların davada iddia ve savunmalarını değiştirilmesi yasağı sebebiyle yapamadıkları işlemleri yaparak verdikleri dilekçeleri tamamen veya kısmen düzeltmelerine ıslak denir
- ıslah mahkemeye yöneltilen tek taraflı açık bir irade beyanıdır
- Bu yüzden şartları yerine getirildiğinde ıslahın yapılabilmesi karşı tarafın ve mahkemenin kabulüne bağlı değildir
- iddia ve savunma değiştirme ve genişletme sayılmayan hallerde veya
- karşı tarafın genişletmeye ve değiştirmeye rıza gösterdiği durumlarda ıslaha başvurmaya gerek yoktur
- tarafların veya mahkemenin dava dosyasında bulunan belgelerdeki açık yazı ve hesap hataları karar verilinceye kadar düzeltilebilir
maddi hataların düzeltilmesi için dostluğa gerek yoktur
- ıslahın konusu tarafların kendi yaptıkları usul işlemleridir
- ıslah bir usul hukuku imkanı olduğundan maddi hukuk işlemi ıslahla yapılamaz
- belirsiz alacak davası açılmışsa ve davalının beyanları veya tahkikat sonucuna göre davacının alacağının miktarı veya değeri tam ve kesin olarak belirlenebilir hale geldiğinde davacı ıslaha gerek olmaksızın davanın başında belirtmiş olduğu talebini artırabilir
- kısmi dava açılabileceği hallerde kalan kısım için ıslah yoluyla talep artırılabilir
- ıslah ile ikinci Tanık listesi verilemez.
- ıslah yoluyla zamanaşımı definde bulunabilmesi için mutlak suretle önceden bir cevap dilekçesi verilmesine gerek yoktur
- ilk itirazlar ıslah yolu ile İleri sürülemez
- dava tamamen veya kısmen ıslah edilebilir
- davanın tamamen ıslahı dava dilekçesinden itibaren yapılan ıslahtır Bu sebeple davanın tamamen ıslahını ancak davacı veya karşı dava açmış olması halinde davalı yapabilir
- davanın kısmen ıslahı ise dava dilekçesinden sonraki herhangi bir usül işleminin ıslah edilmesidir
- davanın tamamen ıslahı talep sonucunun veya dava sebebinin değiştirilmesi halinde söz konusu olur
- buna karşılık talep sonucunun veya dava sebebinin genişletilmesi veya kısmen değiştirmesi için başvurulan ıslak kısmi ıslaktır
- davanın tamamen ıslahında dava baştan itibaren ıslah edilir ve mahkemeye yeni bir dilekçe verebilir
- davasını tamamen ıslah eden tarafın bir hafta içinde mahkemeye yeni bir dilekçe (dava veya karşı dava dilekçesi) vermesi gerekir
- Aksi halde ıslah hakkını kullanmış tüketmiş sayılır ve davayı da hiç ıslah etmemiş sayılır
- kısmen ıslahta ise ıslaha başvuran tarafa ıslana tabi bir usul işlemini yapması için bir haftalık süre verilir
- Bu süre içinde ıslah edilen işlem yapılmazsa ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir
- Islah tahkikat aşamasının sona ermesine kadar yapılabilir
- İstinaf aşamasında ıslah yapılamaz
- bir taraf davada ancak bir defa ıslah yoluna başvurabilir
- ıslak sözlü veya yazılı olarak yapılabilir
- ıslah eden taraf ıslah sebebiyle geçersiz hale gelen işlemler için yapılan yargılama giderleri ile karşı tarafın uğradığı veya uğrayabileceği zararları karşılamak üzere hakimin takdir edeceği teminatı bir hafta içinde mahkeme veznesine yatırmak zorundadır
- Aksi halde ıslah yapılmamış sayılır
- ıslahın davayı uzatmak veya karşı tarafa rahatsız etmek gibi kötü niyetli düşüncelerle yapıldığı deliller veya belirtilerle anlaşılırsa mahkeme ıslahı dikkate almadan karar verir
- Ayrıca hakim kötü niyetle ıslaha başvuranı karşı tarafın uğradığı bütün zararlarını ödemeye ve para cezasına mahkum eder
- ıslahın etkisi
- ıslahın yapıldığı tarihten itibaren ıslahın kapsamında kalan tüm usule ilişkin işlemler yapılmamış sayılır
- tam ıslahta etki dava ortadan kaldırılmakta ve adeta yeni bir dava açılmaktadır
- ıslağın konusu içinde kalan daha önce yapılmış işlemler yapılmamış sayılmakla birlikte kanun buna bir takım sınırlamalar getirilmiştir
1. ikrar
2. Tanık ifadeleri
3. bilirkişi rapor ve beyanları
4. keşif ve isticvap tutanakları
5. yerine getirilmiş olan veya henüz yerine getirilmemiş olmakla beraber karşı tarafın yerine getireceğini ıslatan önce bildirilmiş olması koşuluyla yemin teklifi veya iadesi
ıslah ile geçersiz kullanamaz
ancak ıslahtan sonra yapılacak tahkikat sonucuna göre bu işlemlerin göz önünde tutulması gerekmiyorsa bunlar da yapılmamış sayılır dikkate alınmaz
- ıslahla dava yeniden açılmış sayılmaz dava açıldığı andan itibaren etkisini sürdürür
- ıslahın etkisi sadece usul işlemleri içindir maddi hukuk işlemlerini ıslah etkilemez
- Örneğin ıslah yolu ile feragat veya kabul geçersiz kullanamaz
- davalı dava tarihinden önce temerrüde düşürülmemişse kısmi dava açılması yalnızca dava konusu yapılan miktar için zamanaşımını keser Daha sonrasında talep konusu arttırılırsa artırılan kısım için ilk dava tarihinde zamanaşımı korunmuş olmaz Bu nedenle davasında zamanaşımı süresi dolmuş olabilir davacının zamanaşımı süresi dolmuş olan kısım için ıslaha başvurması durumunda davalının zamanaşımı definde bulunabileceğine tereddüt etmemek gerekir.
# DAVA KONUSUNUN DEVRİ
- iddia ve savunmanın değiştirilmesi yasağının istisnalarından birisi de dava konusunun devridir
- dava konusu hakkında bir ihtiyati tedbir kararı alınmamışsa taraflar hüküm verilinceye kadar dava konusu üzerinde serbestçe tasarruf edebilirler
# DAVALININ dava konusu şeyi bir başkasına devretmesi halinde davacı tarafa seçim hakkı tanınmıştır
1. davacı taraf dava konusunu devralan üçüncü kişiye karşı davaya aynı dava konusu üzerinden devam edilmesini isteyebilir. (dava konusu aynı kaldı taraf değişti)
2. davanın davalıya karşı tazminat davası olarak devam edilmesini ( Dava tarafları aynı dava konusu değişti)
- Davacı seçim hakkını kullanmazsa davanın usulden reddi gerekir
- Dava konusu şey dava açıldıktan sonra DAVACI tarafından başka bir kişiye devredilirse bu durumda devralmış olan kişi davacı yerine geçerek görülmekte olan davaya kaldığı yerden devam eder
Ancak davalı yeni davacıya karşı kişisel savunma sebeplerini ileri sürebilir
- davalı dava konusu şeyi devretmiş ve davacı da
davaya yeni davaya karşı devam etmek istemişse
hüküm yeni davalı hakkında verilir fakat yargılama giderlerinden eski davalı ve yeni davalı üteselsilen sorumlu olur.
- yeni davalıya karşı davaya devam edilmiş olması eski davalıya karşı sahip olunan haklardan feragat edildiği anlamına gelmez
- dava devam ederken davalı dava konusunu üçüncü bir kişiye devrederse davacı davanın devredene karşı tazminat davasına dönüştürülerek devamını isteyebilir
Bu durumda dava konusu tazminata dönüşür ancak davanın tarafı değişmez.
# DAVALRIN AYRILMASI VE BİRLEŞTİRİLMESİ
# davaların birleştirilmesi şartları
# ister aynı mahkemede ister farklı mahkemelerde açılmış olsun davalar arasında bağlantı bulunuyorsa iki davanın birleştirilmesi mümkündür
# davaların aynı veya birbirine benzer sebeplerden doğması ya da biri hakkında verilecek hükmün diğerini etkileyecek nitelikte bulunması durumunda bağlantı var sayılır
# davalılar arasında bağlantı bulunması halinde bu davaları İstinaf incelemelerinin yapılacağı daireler ayrı da olsa birleştirme kararı verilebilir. Bu durumda birleştirilen davaların İstinaf incelemesi uyuşmazlığı doğuran asıl hukuki ilişkiye ait kararı inceleyen Bölge adliye mahkemesi dairesinde yapılır
# davaların birleştirilmesi usulü
# AYNI yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış davalar
1. aralarında bağlantı bulunması durumunda
2. davanın her aşamasında
3. talep üzerine veya kendiliğinden
4. ilk davanın açıldığı mahkemede birleştirilebilir
Birleştirme kararı ikinci davanın açıldığı mahkemece verilir Ve bu karar diğer ilk mahkemeyi mahkemeyi bağlar
# davalar AYRI yargı çevrelerinde yer alan aynı düzeyde tesisattaki hukuk mahkemelerinde açılmış ise bağlantı sebebiyle birleştirme ikinci davanın açıldığı mahkemeden talep edilebilir
Birinci davanın açıldığı mahkeme talebinin kabulü ile davaların birleştirilmesi ilişkin kararın kesinleşmesinden itibaren bununla bağlıdır
# AYNI yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılan davalarda ikinci mahkemenin verdiği birleştirme kararı ilk mahkemeyi bağlar. Yalnız bir mahkeme eğer yanlışlıkla aynı düzeyde ve sıfatta olmadığı halde başka bir mahkemedeki dosya ile birleştirme kararı verilmiş ise kendisine dosya gönderilen ilk mahkeme dosyayı iade edebilir Bunun dışında ikinci mahkemenin birleştirme konusundaki kararı ilk mahkemeyi bağlar. Fakat kendisine dosya gönderilen mahkeme birleştirme kararının yerinde olmadığını düşünüyorsa birleştirilmiş bu davada ayrılma kararı verebilir ancak ayrılma kararı verildiğinde davaya bakmaya devam eder
# AYRI yargı çevrelerinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılan davalarda birleştirme talepleri her zaman ileri sürülebilir Fakat resen birleştirme kararı verilemez
Birleştirme talebi üzerine mahkeme ilk davanın açıldığı mahkemeden bilgi ister ve davaların birleştirilmesi şartlarının oluştuğu kanaatine varırsa davaların birleştirilmesi ile davanın birinci mahkemeye gönderilmesine karar verir
Mahkeme bu kararıyla davadan elini çektiğinden bu kararı nihai bir karardır ve kanun Yollarına başvurulabilir
Davaların birleştirilmesi kararının kesinleşmesi üzerine mahkeme dosyayı kendiliğinden birinci davanın görüldüğü mahkemeye gönderir
Birinci davanın açıldığı mahkeme talebin kabulü ile davaların birleştirilmesine ilişkin kararın kesinleşmesinden itibaren bununla bağlıdır
Artık bağlantı bulunmadığı gerekçesiyle dosyayı geri gönderemez
# AYNI yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde görülmekte olan davalar yönünden verilen birleştirme hususundaki ilk derece mahkemesi kararlarına karşı İstinaf yoluna, Bölge adliye mahkemesi kararlarına ise temyiz yoluna ancak hükümle birlikte gidilebilir
Şu kadar ki bu husus tek başına Bölge adliye mahkemesinde hükmün kaldırılarak esastan inceleme , Yargıtayda ise bozma sebebi teşkil etmez
# birleştirilen davalardaki talepler ayrı ayrı değerlendirilir ve ayrı karar verilir ancak bunların tahkikat aşaması ortak yürütülür
# davaların ayrılma şartları
# aralarında bağlantı bulunmayan ancak birlikte açılan davaların ayrılmasına karar verilebileceği gibi
# yargılamanın daha iyi yürütülmesini sağlamak için aralarında bağlantı bulunan davaların da ayrılmasına karar verilebilir
# Ayrıca mahkemece sonradan birleştirilen davalarında ayrılmasına karar verilmesi mümkündür
# davaların ayrılması şartlarının bulunduğu durumlarda mahkeme talep üzerine veya kendiliğinden davaların ayrılmasına karar verebilir
# hem davaların ayrılması kararı hem de ayrılma talebinin reddi kararı nihai kararlar değildir
# ayrılmasına karar verilen davalar için aynı mahkemede ayrı dosyalar açılır ve ayrı esas numarası verilir
# tahkikatın sona ermesi ve sözlü yargılama
# tahkikat yukarıdaki aşamalardan geçip tamamlandıktan sonra hakim tarafların iddia ve savunmaları ile toplanan delilleri inceledikten sonra duruşmada hazır bulunan taraflara tahkikatın tümü hakkında açıklama yapabilmeleri için söz verir
# mahkeme tarafların tahkikatın tüm hakkındaki açıklamalarından sonra tahkikatı gerektiren bir husus kalmadığını görürse tahkikatın bittiğini taraflara tefhim eder
# hakim ya da toplu mahkeme hüküm vermek için davanın yeterince aydınlanmadığı kanaatinde ise veya tarafların bu yönde talepleri varsa tahkikatın genişletilmesine karar verir
# toplu mahkemelerde tahkikatı yapmakla görevlendirilen hakim tahkikatın tamamlandığı kanaatine varırsa tarafların davanın tümü hakkında açıklama yapabilmeleri için dosyayı mahkeme başkanına verir
# toplu mahkeme gerçeğin ortaya çıkması için gerekli görürse tahkikat için görevlendirilen hakim tarafından dinlenen tanıklar ve bilirkişiyi tekrar çağırıp dinleyebileceği gibi davanın maddi vakaları hakkında gösterilen ve mahkemeye verilmemiş veya getirilmemiş olan delillerin verilmesini veya getirilmesini de kararlaştırılabilir
# mahkemeye gerekli görürse tahkikatı kendisi tamamlayabileceği gibi hakimlerden birine de verebilir
# toplu mahkeme tarafların tahkikatın tümü hakkındaki açıklamalarından sonra tahkikatı gerektiren bir husus kalmadığını görürse tahkikatın bittiğini tefhim eder
# özel bir hüküm bulunmayan hallerde ilk derecedeki toplu mahkemeye ilişkin düzenlemeler istinafta da geçerlidir
# mahkeme tahkikatın bitiminden sonra sözlü Yargılama ve hüküm için tayin olunacak gün ve saatte mahkemede bulunmalarını sağlamak amacıyla iki tarafı davet eder
# taraflara çıkarılacak olan davetiyede belirlenen gün ve saatte mahkemede hazır bulunmadıkları takdirde
yokluklarında hüküm verileceği hususu bildirilir
# sözlü yargılamada mahkeme taraflara son sözlerini sorar ve hükmünü verir
- Örneğin Bir delilin sahteliğinin iddiası üzerine sahte olup olmadığını incelenmesi bir ön sorundur
- mahkeme bir ön sorunu kendisinin karar verebileceği bir husus olarak görürse kendisi bunu inceleyerek bir karar verir
- Ön sorun hakkındaki talep duruşma sırasında sözlü olarak ya da dilekçe ile ileri sürülebilir
Bu talep üzerine mahkeme öncelikle ön sorunun incelenip incelenmeyeceği hakkında karar verin.
- Talebi incelemeye değer bulursa belirleyeceği süre içinde varsa delilleri ile birlikte cevabını bildirmek üzere karşı tarafa tefhim veya tebliğ eder.
- karşı tarafın ön sonun talebi hakkında vereceği cevaptan sonra hakim ön sorun hakkında iki taraf arasında uyuşmazlık olduğunu tespit ederse gerektiğinde tarafları davet edip dinledikten sonra kararını verir
- ön sorun hakkındaki kararını taraflara tebliğ eder
# bekletici sorun
- dava hakkında karar verilebilmesi için çözümlenmesi gereken ön sorunun başka bir mahkeme veya merci tarafından karara bağlanması gerekiyorsa bu ön sorun bekletici sorun olarak nitelendirilir
- bir davanın incelenmesi ve sonuçlandırılması başka bir davanın veya idari makamın çözümüne bağlı ise mahkeme ilgili tarafa, görevli mahkemeye veya idari makama başvurması için uygun bir süre verir.
- Bu süre içinde görevli mahkemeye veya idari makama başvurmadığı takdirde ilgili taraf bu husustaki iddiaasından vazgeçmiş sayılarak esas hakkında karar verilir
- buna karşılık süresi içinde dava açılır ya da idare mahkeme başvurulursa bu davanın sonuçlanmasına ya da idari makamın kararına kadar asıl dava ertelenir
- sırf davayı uzatmak amacıyla yapılan bekletici sorun talebi dikkate alınmamalıdır
- bir sorunu bekletici sorun yapıp yapmamak kural olarak mahkemenin takdirindedir
- istisnaen bazı durumlarda kanun başka bir mahkemenin kararının zorunlu bekletici sorun yapılmasının öngörmüştür
1. anayasaya aykırılık iddiaları hakkında Anayasa Mahkemesi kararı
2. yargı yolu uyuşmazlığı hakkında Uyuşmazlık mahkemesi kararı
3. itirazın kesin kaldırılmasında murisin borcundan dolayı takip edilen mirascinin terekenin borca batık olduğu yönünde açtığı davadaki hukuk mahkemesi kararı bekletici sorun yapılmak zorundadır
- başka bir mahkemenin kararını bekletici sorun yapan mahkeme bekletici sorun yaptığını ara kararında belirtir
- ancak bekletici sorun yapma kararı bir ara karar niteliğinde olduğundan mahkeme bekletici sorun yapma kararından her zaman dönebilir
- İki hukuk davası derdest ve fakat bu davaların birleştirilmesi mümkün olmamışsa aralarında bağlantı bulunması ve biri hakkında verilecek olan kararın diğerini etkileyecek olması şartıyla davalardan birisinin diğer için bekletici sorun yapılması gerekir Fakat birleştirme imkanı varsa öncelik davaların birleştirilmesidir
- bekletici sorun saymak için ortaya çıkan sorunun mahkemenin görevi dışında kalması gerekmemektedir
- bekletici sorun saymanın koşulları varsa hakim bekletici soruna karar vermek zorundadır iki dava arasında önemli hukuki bağlantını bulunması bekletici soruna karar verebilmek için yeterlidir
Zira hakim takdir yetkisini doğru şekilde kullanmalıdır
# dosyanın işlemden kaldırılması
- dosyanın işlemden kaldırılması şu hallerde karşımıza çıkar
1. iki taraf da duruşmaya gelmezse ve her ikisi de önceden mazeret dilekçesi göndermezse dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verilir
2. usulüne uygun şekilde davet edilmiş olan taraflardan biri duruşmaya gelir diğeri gelmezse gelen tarafın talebi üzerine yargılamaya gelmeyen tarafım yokluğunda devam edilir veya dosya işlemden kaldırılır
Geçerli bir özrü olmaksızın duruşmaya gelmeyen taraf yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemez
3. duruşma gününün tespiti için tarafların başvurması gereken hallerde taraflardan hiçbiri son işlem tarihinden itibaren bir ay içinde mahkemeye başvurarak duruşma gününün tespitini istemezse dosya işlemden kaldırılır
- dosyanın işlemden kaldırılması durumlarından birisi mevcut ise mahkeme yenilenince kadar dosyanın işlemden kaldırılmasına karar verir
- mahkeme bu konuda bir karar vermemiş olsa bile dosyanın işlemden kaldırılmasını gerektiren bir durum gerçekleşmiş ise o anda dosya işlemden kaldırılmış sayılır
- aşağıda açıklanacak yenilemeye ilişkin süreler de işlemden kaldırılmış sayılma anından itibaren hesaplanmalıdır
- dosya işlemden kaldırılmış olsa dahi dava derdesttir ve davanın tüm sonuçları 3 ay süreyle devam eder
- dosyası işlemden kaldırılmış olan dava işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak üç ay içinde taraflardan birinin dilekçe ile başvurması üzerine yenilenebilir
- dosyanın işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak 1 ay geçtikten sonra yenileme talebinde bulunulur ise yeniden harç alınır
- Bu harç yenileyen tarafta ödenir ve karşı tarafa yüklenemez bu şekilde harç verilerek yenilenen dava eski davanın devamı sayılır
- dosyanın işlemden kaldırılması ve yenilenmesi bir defa daha tekrarlanabilir
- Yani yazılı yargılama usulünde bir davada dosya en fazla 2 defa işlemden kaldırılabilir ve yenilenebilir
- iki kere yenilendikten sonra bir defa daha dosyanın işlemden kaldırılması şartları gerçekleşirse davanın açılmamış sayılmasına karar verilir
- basit yargılama usulünde ise davanın bir defa işlemden kaldırılması mümkün olup işlemden kaldırılan dosya tekrar takipsiz bırakılırsa bu defa dava açılmamış sayılır
- Yani yazılı yargılama usulünde iki defa basit yargılama usulünde bir defa dosyanın işlemden kaldırılması mümkündür
- işlemden kaldırıldığı tarihten başlayarak 3 ay içinde yenilenmeyen davalar sürenin dolduğu gün itibarıyla açılmamış sayılır ve mahkemece kendiliğinden karar verilerek kayıt kapatılır
- mahkemenin bu konudaki kararı sadece tespit niteliğindedir
- karar vermemiş olması taraflara davayı yenileme hakkı vermez
- davanın açılmamış sayılması kararı davadan feragat olmadığı gibi bir ret kararı değildir
- Ancak bu durumda davacı aleyhine yargılama giderlerinin hükmedilmesi gerekir
- davanın açılmamış sayılması kararında mahkeme davadan elini çektiğinden usule ilişkin bir nihai karardır ve karara karşı kanun yoluna müracaat edilebilir
- her ne sebeple olursa olsun açılmamış sayılan davadaki talep dahi vaki olmamış sayılır
- davanın açılmamış sayılması ile davanın tüm sonuçları ortadan kalkar ve dava hiç açılmamış gibi sonuç doğar
- dava açılmamış sayılması ile davanın usul hukuku ve maddi hukuk bakımından doğan sonuçları ortadan kalkar
- ancak Örneğin dava açılıp karşı tarafa tebliğ edilmişse.ve daha sonra dosya işlemden kaldırılmış ardından dava açılmamış sayısalda dava ile ortaya çıkan iyiniyetin kötüniyete dönüşmesi etkisi devam eder
- açılmamış sayılan bir dava harç yatırılarak yeniden açılabilir
- Ancak bu dava eski davanın devamı sayılmaz ve onun sonuçları devam etmez.
# ISLAH
- tarafların davada iddia ve savunmalarını değiştirilmesi yasağı sebebiyle yapamadıkları işlemleri yaparak verdikleri dilekçeleri tamamen veya kısmen düzeltmelerine ıslak denir
- ıslah mahkemeye yöneltilen tek taraflı açık bir irade beyanıdır
- Bu yüzden şartları yerine getirildiğinde ıslahın yapılabilmesi karşı tarafın ve mahkemenin kabulüne bağlı değildir
- iddia ve savunma değiştirme ve genişletme sayılmayan hallerde veya
- karşı tarafın genişletmeye ve değiştirmeye rıza gösterdiği durumlarda ıslaha başvurmaya gerek yoktur
- tarafların veya mahkemenin dava dosyasında bulunan belgelerdeki açık yazı ve hesap hataları karar verilinceye kadar düzeltilebilir
maddi hataların düzeltilmesi için dostluğa gerek yoktur
- ıslahın konusu tarafların kendi yaptıkları usul işlemleridir
- ıslah bir usul hukuku imkanı olduğundan maddi hukuk işlemi ıslahla yapılamaz
- belirsiz alacak davası açılmışsa ve davalının beyanları veya tahkikat sonucuna göre davacının alacağının miktarı veya değeri tam ve kesin olarak belirlenebilir hale geldiğinde davacı ıslaha gerek olmaksızın davanın başında belirtmiş olduğu talebini artırabilir
- kısmi dava açılabileceği hallerde kalan kısım için ıslah yoluyla talep artırılabilir
- ıslah ile ikinci Tanık listesi verilemez.
- ıslah yoluyla zamanaşımı definde bulunabilmesi için mutlak suretle önceden bir cevap dilekçesi verilmesine gerek yoktur
- ilk itirazlar ıslah yolu ile İleri sürülemez
- dava tamamen veya kısmen ıslah edilebilir
- davanın tamamen ıslahı dava dilekçesinden itibaren yapılan ıslahtır Bu sebeple davanın tamamen ıslahını ancak davacı veya karşı dava açmış olması halinde davalı yapabilir
- davanın kısmen ıslahı ise dava dilekçesinden sonraki herhangi bir usül işleminin ıslah edilmesidir
- davanın tamamen ıslahı talep sonucunun veya dava sebebinin değiştirilmesi halinde söz konusu olur
- buna karşılık talep sonucunun veya dava sebebinin genişletilmesi veya kısmen değiştirmesi için başvurulan ıslak kısmi ıslaktır
- davanın tamamen ıslahında dava baştan itibaren ıslah edilir ve mahkemeye yeni bir dilekçe verebilir
- davasını tamamen ıslah eden tarafın bir hafta içinde mahkemeye yeni bir dilekçe (dava veya karşı dava dilekçesi) vermesi gerekir
- Aksi halde ıslah hakkını kullanmış tüketmiş sayılır ve davayı da hiç ıslah etmemiş sayılır
- kısmen ıslahta ise ıslaha başvuran tarafa ıslana tabi bir usul işlemini yapması için bir haftalık süre verilir
- Bu süre içinde ıslah edilen işlem yapılmazsa ıslah hiç yapılmamış gibi davaya devam edilir
- Islah tahkikat aşamasının sona ermesine kadar yapılabilir
- İstinaf aşamasında ıslah yapılamaz
- bir taraf davada ancak bir defa ıslah yoluna başvurabilir
- ıslak sözlü veya yazılı olarak yapılabilir
- ıslah eden taraf ıslah sebebiyle geçersiz hale gelen işlemler için yapılan yargılama giderleri ile karşı tarafın uğradığı veya uğrayabileceği zararları karşılamak üzere hakimin takdir edeceği teminatı bir hafta içinde mahkeme veznesine yatırmak zorundadır
- Aksi halde ıslah yapılmamış sayılır
- ıslahın davayı uzatmak veya karşı tarafa rahatsız etmek gibi kötü niyetli düşüncelerle yapıldığı deliller veya belirtilerle anlaşılırsa mahkeme ıslahı dikkate almadan karar verir
- Ayrıca hakim kötü niyetle ıslaha başvuranı karşı tarafın uğradığı bütün zararlarını ödemeye ve para cezasına mahkum eder
- ıslahın etkisi
- ıslahın yapıldığı tarihten itibaren ıslahın kapsamında kalan tüm usule ilişkin işlemler yapılmamış sayılır
- tam ıslahta etki dava ortadan kaldırılmakta ve adeta yeni bir dava açılmaktadır
- ıslağın konusu içinde kalan daha önce yapılmış işlemler yapılmamış sayılmakla birlikte kanun buna bir takım sınırlamalar getirilmiştir
1. ikrar
2. Tanık ifadeleri
3. bilirkişi rapor ve beyanları
4. keşif ve isticvap tutanakları
5. yerine getirilmiş olan veya henüz yerine getirilmemiş olmakla beraber karşı tarafın yerine getireceğini ıslatan önce bildirilmiş olması koşuluyla yemin teklifi veya iadesi
ıslah ile geçersiz kullanamaz
ancak ıslahtan sonra yapılacak tahkikat sonucuna göre bu işlemlerin göz önünde tutulması gerekmiyorsa bunlar da yapılmamış sayılır dikkate alınmaz
- ıslahla dava yeniden açılmış sayılmaz dava açıldığı andan itibaren etkisini sürdürür
- ıslahın etkisi sadece usul işlemleri içindir maddi hukuk işlemlerini ıslah etkilemez
- Örneğin ıslah yolu ile feragat veya kabul geçersiz kullanamaz
- davalı dava tarihinden önce temerrüde düşürülmemişse kısmi dava açılması yalnızca dava konusu yapılan miktar için zamanaşımını keser Daha sonrasında talep konusu arttırılırsa artırılan kısım için ilk dava tarihinde zamanaşımı korunmuş olmaz Bu nedenle davasında zamanaşımı süresi dolmuş olabilir davacının zamanaşımı süresi dolmuş olan kısım için ıslaha başvurması durumunda davalının zamanaşımı definde bulunabileceğine tereddüt etmemek gerekir.
# DAVA KONUSUNUN DEVRİ
- iddia ve savunmanın değiştirilmesi yasağının istisnalarından birisi de dava konusunun devridir
- dava konusu hakkında bir ihtiyati tedbir kararı alınmamışsa taraflar hüküm verilinceye kadar dava konusu üzerinde serbestçe tasarruf edebilirler
# DAVALININ dava konusu şeyi bir başkasına devretmesi halinde davacı tarafa seçim hakkı tanınmıştır
1. davacı taraf dava konusunu devralan üçüncü kişiye karşı davaya aynı dava konusu üzerinden devam edilmesini isteyebilir. (dava konusu aynı kaldı taraf değişti)
2. davanın davalıya karşı tazminat davası olarak devam edilmesini ( Dava tarafları aynı dava konusu değişti)
- Davacı seçim hakkını kullanmazsa davanın usulden reddi gerekir
- Dava konusu şey dava açıldıktan sonra DAVACI tarafından başka bir kişiye devredilirse bu durumda devralmış olan kişi davacı yerine geçerek görülmekte olan davaya kaldığı yerden devam eder
Ancak davalı yeni davacıya karşı kişisel savunma sebeplerini ileri sürebilir
- davalı dava konusu şeyi devretmiş ve davacı da
davaya yeni davaya karşı devam etmek istemişse
hüküm yeni davalı hakkında verilir fakat yargılama giderlerinden eski davalı ve yeni davalı üteselsilen sorumlu olur.
- yeni davalıya karşı davaya devam edilmiş olması eski davalıya karşı sahip olunan haklardan feragat edildiği anlamına gelmez
- dava devam ederken davalı dava konusunu üçüncü bir kişiye devrederse davacı davanın devredene karşı tazminat davasına dönüştürülerek devamını isteyebilir
Bu durumda dava konusu tazminata dönüşür ancak davanın tarafı değişmez.
# DAVALRIN AYRILMASI VE BİRLEŞTİRİLMESİ
# davaların birleştirilmesi şartları
# ister aynı mahkemede ister farklı mahkemelerde açılmış olsun davalar arasında bağlantı bulunuyorsa iki davanın birleştirilmesi mümkündür
# davaların aynı veya birbirine benzer sebeplerden doğması ya da biri hakkında verilecek hükmün diğerini etkileyecek nitelikte bulunması durumunda bağlantı var sayılır
# davalılar arasında bağlantı bulunması halinde bu davaları İstinaf incelemelerinin yapılacağı daireler ayrı da olsa birleştirme kararı verilebilir. Bu durumda birleştirilen davaların İstinaf incelemesi uyuşmazlığı doğuran asıl hukuki ilişkiye ait kararı inceleyen Bölge adliye mahkemesi dairesinde yapılır
# davaların birleştirilmesi usulü
# AYNI yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılmış davalar
1. aralarında bağlantı bulunması durumunda
2. davanın her aşamasında
3. talep üzerine veya kendiliğinden
4. ilk davanın açıldığı mahkemede birleştirilebilir
Birleştirme kararı ikinci davanın açıldığı mahkemece verilir Ve bu karar diğer ilk mahkemeyi mahkemeyi bağlar
# davalar AYRI yargı çevrelerinde yer alan aynı düzeyde tesisattaki hukuk mahkemelerinde açılmış ise bağlantı sebebiyle birleştirme ikinci davanın açıldığı mahkemeden talep edilebilir
Birinci davanın açıldığı mahkeme talebinin kabulü ile davaların birleştirilmesi ilişkin kararın kesinleşmesinden itibaren bununla bağlıdır
# AYNI yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılan davalarda ikinci mahkemenin verdiği birleştirme kararı ilk mahkemeyi bağlar. Yalnız bir mahkeme eğer yanlışlıkla aynı düzeyde ve sıfatta olmadığı halde başka bir mahkemedeki dosya ile birleştirme kararı verilmiş ise kendisine dosya gönderilen ilk mahkeme dosyayı iade edebilir Bunun dışında ikinci mahkemenin birleştirme konusundaki kararı ilk mahkemeyi bağlar. Fakat kendisine dosya gönderilen mahkeme birleştirme kararının yerinde olmadığını düşünüyorsa birleştirilmiş bu davada ayrılma kararı verebilir ancak ayrılma kararı verildiğinde davaya bakmaya devam eder
# AYRI yargı çevrelerinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde açılan davalarda birleştirme talepleri her zaman ileri sürülebilir Fakat resen birleştirme kararı verilemez
Birleştirme talebi üzerine mahkeme ilk davanın açıldığı mahkemeden bilgi ister ve davaların birleştirilmesi şartlarının oluştuğu kanaatine varırsa davaların birleştirilmesi ile davanın birinci mahkemeye gönderilmesine karar verir
Mahkeme bu kararıyla davadan elini çektiğinden bu kararı nihai bir karardır ve kanun Yollarına başvurulabilir
Davaların birleştirilmesi kararının kesinleşmesi üzerine mahkeme dosyayı kendiliğinden birinci davanın görüldüğü mahkemeye gönderir
Birinci davanın açıldığı mahkeme talebin kabulü ile davaların birleştirilmesine ilişkin kararın kesinleşmesinden itibaren bununla bağlıdır
Artık bağlantı bulunmadığı gerekçesiyle dosyayı geri gönderemez
# AYNI yargı çevresinde yer alan aynı düzey ve sıfattaki hukuk mahkemelerinde görülmekte olan davalar yönünden verilen birleştirme hususundaki ilk derece mahkemesi kararlarına karşı İstinaf yoluna, Bölge adliye mahkemesi kararlarına ise temyiz yoluna ancak hükümle birlikte gidilebilir
Şu kadar ki bu husus tek başına Bölge adliye mahkemesinde hükmün kaldırılarak esastan inceleme , Yargıtayda ise bozma sebebi teşkil etmez
# birleştirilen davalardaki talepler ayrı ayrı değerlendirilir ve ayrı karar verilir ancak bunların tahkikat aşaması ortak yürütülür
# davaların ayrılma şartları
# aralarında bağlantı bulunmayan ancak birlikte açılan davaların ayrılmasına karar verilebileceği gibi
# yargılamanın daha iyi yürütülmesini sağlamak için aralarında bağlantı bulunan davaların da ayrılmasına karar verilebilir
# Ayrıca mahkemece sonradan birleştirilen davalarında ayrılmasına karar verilmesi mümkündür
# davaların ayrılması şartlarının bulunduğu durumlarda mahkeme talep üzerine veya kendiliğinden davaların ayrılmasına karar verebilir
# hem davaların ayrılması kararı hem de ayrılma talebinin reddi kararı nihai kararlar değildir
# ayrılmasına karar verilen davalar için aynı mahkemede ayrı dosyalar açılır ve ayrı esas numarası verilir
# tahkikatın sona ermesi ve sözlü yargılama
# tahkikat yukarıdaki aşamalardan geçip tamamlandıktan sonra hakim tarafların iddia ve savunmaları ile toplanan delilleri inceledikten sonra duruşmada hazır bulunan taraflara tahkikatın tümü hakkında açıklama yapabilmeleri için söz verir
# mahkeme tarafların tahkikatın tüm hakkındaki açıklamalarından sonra tahkikatı gerektiren bir husus kalmadığını görürse tahkikatın bittiğini taraflara tefhim eder
# hakim ya da toplu mahkeme hüküm vermek için davanın yeterince aydınlanmadığı kanaatinde ise veya tarafların bu yönde talepleri varsa tahkikatın genişletilmesine karar verir
# toplu mahkemelerde tahkikatı yapmakla görevlendirilen hakim tahkikatın tamamlandığı kanaatine varırsa tarafların davanın tümü hakkında açıklama yapabilmeleri için dosyayı mahkeme başkanına verir
# toplu mahkeme gerçeğin ortaya çıkması için gerekli görürse tahkikat için görevlendirilen hakim tarafından dinlenen tanıklar ve bilirkişiyi tekrar çağırıp dinleyebileceği gibi davanın maddi vakaları hakkında gösterilen ve mahkemeye verilmemiş veya getirilmemiş olan delillerin verilmesini veya getirilmesini de kararlaştırılabilir
# mahkemeye gerekli görürse tahkikatı kendisi tamamlayabileceği gibi hakimlerden birine de verebilir
# toplu mahkeme tarafların tahkikatın tümü hakkındaki açıklamalarından sonra tahkikatı gerektiren bir husus kalmadığını görürse tahkikatın bittiğini tefhim eder
# özel bir hüküm bulunmayan hallerde ilk derecedeki toplu mahkemeye ilişkin düzenlemeler istinafta da geçerlidir
# mahkeme tahkikatın bitiminden sonra sözlü Yargılama ve hüküm için tayin olunacak gün ve saatte mahkemede bulunmalarını sağlamak amacıyla iki tarafı davet eder
# taraflara çıkarılacak olan davetiyede belirlenen gün ve saatte mahkemede hazır bulunmadıkları takdirde
yokluklarında hüküm verileceği hususu bildirilir
# sözlü yargılamada mahkeme taraflara son sözlerini sorar ve hükmünü verir
Yorumlar
Yorum Gönder