I. TBMM DÖNEMİ

I. TBMM DÖNEMİ
(23 NİSAN 1920 - 11 AĞUSTOS 1923

Müslüman olmayanlara seçme ve seçilme hakkı tanınmadan yapılan seçimlerde
her sancaktan beş milletvekili seçilmiş, Mustafa Kemal de Ankara’dan milletvekili

seçilerek meclise girmiştir.

23 Nisan 1920 Cuma günü, meclisin en yaşlı üyesi Sinop Milletvekili Mehmet Şerif
Bey’in konuşmasıyla açılan TBMM’de, üye sayısı 390 kişi olmasına rağmen ancak
78 milletvekili toplanabilmiştir. Bunun sebebi bazı vekillerin komutan, vali, müdür

vb. devlet işlerini yürütmekte olmasıdır

Toplam 11 bakandan oluşan ilk İcrâ Vekilleri Heyeti’nin üyeleri şunlardır:
Mustafa Kemal Meclis Başkanı + Hükûmet Başkanı
Bekir Sami Bey Dışişleri Bakanı
Cami Baykut Bey İçişleri Bakanı
Dr. Adnan Adıvar Sağlık Bakanı
Dr. Rıza Nur Maarif (Millî Eğitim) Bakanı
Fevzi Çakmak Paşa Millî Savunma Bakanı

İsmet (İnönü) Bey Erkân-ı Harbiye-i Umûmîye Bakanı (Genel Kurmay Bakanı)
Celâlettin Arif Bey Adalet Bakanı
Hakkı Behiç Bey Maliye Bakanı
Mustafa Fehmi Bey Şer’iye ve Evkaf Bakanı
İsmail Fazıl Paşa Bayındırlık Bakanı

Yusuf Kemal Bey İktisat Bakanı

✎ Mecliste siyasî parti bulunmamasına rağmen farklı düşüncelerin temsil edildiği bazı
gruplar vardı. Bu gruplar arasında; Müdafaa-i Hukuk Grubu, Tesânüd Grubu, Halk

Zümresi, Islahatçılar Grubu, İstiklâl Grubu ve Yeşil Ordu Grubu yer alıyordu

Müdafaa-i Hukuk Grubu Başında Mustafa Kemal’in olduğu gruptur.
İstiklâl Grubu Mustafa Kemal’in çizgisini takip eden bir gruptur.
Tesânüd Grubu Eski İttihatçıların oluşturduğu gruptur.
Halk Zümresi Bolşevik Devrimi’ni örnek alan bir gruptur.
Islahatçılar Grubu
Toplumsal dengeleri bozmadan yenileşmeyi
savunan gruptur.
Yeşil Ordu Grubu
Sol eğilimli bir grup olup, Çerkez Ethem ve çevresi

tarafından desteklenmiştir

I. TBMM’nin Çıkardığı Kanunlar
 Ağnam Vergisinin Artırılmasına Dair Kanun (ilk kanun)
 Dış Gümrük Vergilerinin Artırılmasına Dair Kanun
 Hıyanet-i Vataniye Kanunu (Meclise karşı çıkan ayaklanmaları bastırmak için)
 İstiklâl Mahkemeleri Kanunu (Üyeleri meclis tarafından seçilmiştir.)
 Firarîler Hakkında Kanun (Asker kaçaklarını önlemek için)
 Nisâb-ı Müzakere Kanunu (Meclis iç tüzüğü ile ilgilidir.)
 Men-i İsrafat Kanunu (Millî kaynakları koruyup, israfı önlemek için)
 Men-i Müskirat (Malî kaynak sağlamak için içki ve tütün ürünleri yasaklanmıştır.)

 Düzenli Ordu Kurulması Hakkında Kanun
 İstiklâl Marşı Kanunu
 Başkomutanlık Kanunu

 Teşkilât-ı Esasîye Kanunu (Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk anayasasıdır.)
Tekâlif-i Milliye Emirleri ile Takrir-i Sükûn Kanunu’nu I. TBMM çıkarmamıştır

Doğrudan İstanbul Hükûmeti’nin
Çıkardığı İsyanlar
 Kuvây-i İnzibâtiye (Hilâfet Ordusu) İsyanı

 Ahmet Anzavur (Kuvây-i Muhammediye) İsyanı
Kuvây-i Milliye Yanlısı Olup Sonradan
İsyan Edenler
 Çerkez Ethem (Kuvây-i Seyyâre) İsyanı

 Demirci Mehmet Efe İsyanı
İstanbul Hükûmeti ve İtilâf
Devletleri’nin Çıkardığı İsyanlar
 Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı İsyanları
 Çapanoğlu İsyanı (Yozgat)
 Delibaş Mehmet İsyanı (Konya)
 Bozkır Ayaklanması (Konya)
 Koçkiri İsyanı (Erzincan-Kemah)
 Millî Aşireti İsyanı (Urfa)
 Çopur Musa İsyanı (Afyon)
 Şeyh Recep İsyanı
 Şeyh Eşref İsyanı (Bayburt)
 Ali Batı İsyanı (Mardin)
 Cemil Çeto İsyanı

 Yıldızeli (Yenihan) İsyanı
Azınlıkların Çıkardığı İsyanlar
 Ermeni İsyanı (Ermeni İntikam Alayı)
 Rum (Pontus) İsyanı

Bu isyanlardan Kuvây-i İnzibâtiye (Hilâfet Ordusu), Ahmet Anzavur ve Bolu-Düzce-
Hendek-Adapazarı isyanları aynı zamanda Boğazlarla ilgilidir.
Bu isyanlardan Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe isyanları diğer isyanlardan
farklı olarak Millî Mücadele’ye karşı değil, Düzenli Ordu’ya karşı çıkarılmıştır

Şeyhü’l-islâm Dürrizâde Abdullah’ın Millî Mücadele karşıtı fetva yayınlaması

☸ Kuvây-i İnzibâtiye İsyanı
☸ Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı İsyanı
☸ Çopur Musa (Afyon) İsyanı
☸ Şeyh Eşref İsyanı
☸ Şeyh Recep İsyanı
☸ Millî Aşireti İsyanı
☸ Ali Batı İsyanı
☸ Cemil Çeto İsyanı
☸ Delibaş Mehmet İsyanı
☸ Bozkır (Konya) İsyanı
İSYANI BASTIRAN KUVVETLER
Kuvây-i Milliye Birlikleri

☸ Ahmet Anzavur İsyanı Kuvây-ı Seyyare
(Çerkez Ethem)
☸ Çapanoğlu (Yozgat) İsyanı
İSYANI BASTIRAN KUVVETLER
Kuvây-ı Seyyare
(Çerkez Ethem

☸ Çerkez Ethem (Kuvây-i Seyyâre) İsyanı
☸ Demirci Mehmet Efe İsyanı
☸ Koçkiri İsyanı
☸ Rum İsyanları
☸ Ermeni İsyanları (Ermeni İntikam Alayı)
İSYANI BASTIRAN KUVVETLE
Düzenli Ordu

TBMM’nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemler
Hıyanet-i Vataniye Kanunu
Firarîler Hakkında Kanun
İstiklâl
Mahkemeleri
Halkı bilinçlendirmek amacıyla İrşad (Öğüt) Heyetleri kurulmuştur.
✎ Damat Ferit Paşa vatan haini ilân edilmiş ve Türk vatandaşlığından çıkarılmıştır.
 Hıyanet-i Vataniye Kanunu ile yargılanan ilk kişi Damat Ferit Paşa olmuştur
İstanbul Hükûmeti adına Şeyhü’l-islâm Dürrizâde Abdullah’ın Millî Mücadele’ye
karşı yayınladığı fetvaya karşılık olarak, Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi tarafından
Millî Mücadele’yi destekleyen fetva yayımlanmıştır

I. TBMM DÖNEMİNDEKİ DİĞER GELİŞMELER
✎ İlk kez 8 Şubat 1921 tarihli Bakanlar Kurulu Kararnamesi’nde "Türkiye Büyük Millet
Meclisi" (TBMM) adı kalıcılık kazanmıştır.
✎ I. TBMM Hükûmeti’nde Turizm ve Spor Bakanlıkları yer almamıştır.
✎ TBMM Hükûmeti ilk yurt dışı temsilciliğini 1921’de Azerbaycan’da açmış, buraya
ilk temsilci (orta elçi) olarak da Memduh Şevket Esendal’ı atamıştır.
✎ İlk Meclis binası günümüzde Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak hizmet vermektedir.
✎ TBMM'nin ikinci binasının yapımına Mimar Vedat Bey'in projesiyle 1923'te başlanmış
ve 18 Ekim 1924'de hizmete açılmıştır. Bina günümüzde Cumhuriyet Müzesi
olarak hizmet vermektedir
Günümüzde kullanılmakta olan TBMM'nin üçüncü binası ise; 1938’de düzenlenen
“TBMM Yeni Meclis Binası” yarışmasında birincilik kazanan ve Atatürk'ün de beğenisini
kazanan Avusturyalı mimar Prof. Clemens Holzmeister’dır

SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI (10 AĞUSTOS 1920)
Barış antlaşmasının koşulları 18-26 Nisan 1920 tarihleri arasında İngiltere, Fransa
ve İtalya’nın katılımıyla İtalya’daki San Remo Konferansı’nda belirlenmiştir
22 Temmuz 1920’de Padişah Vahdettin’in başkanlığında toplanan Saltanat Şûrası,
Paris’e bir heyet gönderilmesini kararlaştırmıştır. Bu heyette Şûra-yı Devlet Başkanı
Rıza Tevfik, Maarif Nazırı Hadi Paşa ve Bern Elçisi Reşat Halis Bey bulunuyordu.
✎ Toplam 433 maddeden oluşan Sevr Barış Antlaşması, bu heyet tarafından Paris’in
Sevr kasabasında imzalanmış, Saltanat Şûrası tarafından da onaylanmıştır
Sevr Barış Antlaşması Osmanlı Devleti’nin imzaladığı son antlaşmadır.


BİLECİK GÖRÜŞMELERİ (5 ARALIK 1920)
✎ Son Osmanlı sadrazamı Tevfik Paşa’nın girişimleriyle TBMM adına Mustafa Kemal
ile İstanbul Hükûmeti adına Ahmet İzzet Paşa ve Salih Paşa arasında gerçekleşen
görüşmelerdir.
✎ Herhangi bir sonuç çıkmamış, İstanbul’dan gelen heyet ulusal harekete katıldıkları
izlenimini vermek için zorla Ankara’ya götürülmüştür. Ancak daha sonra bu devlet
adamları, Mustafa Kemal’e bir daha İstanbul Hükûmeti’nde görev yapmayacakları
sözünü verince serbest bırakılmışlardır.
✎ Bilecik Görüşmeleri, TBMM’nin siyasî varlığını tanıtması bakımından önemlidir

Bilecik Görüşmeleri ile Osmanlı Devleti TBMM’nin siyasî varlığını ilk kez tanımıştır