XX. YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ

XX. Yüzyılda Osmanlı Padişahları
 II. Abdülhamit (1876-1909)
 V. Mehmet (Reşat) (1909-1918)
 VI. Mehmet (Vahdettin) (1918-1922)

II. MEŞRUTİYET DÖNEMİ (1908-1918)
Osmanlı Devleti’nde Sultan II. Abdülhamit’in 1908’de Kanun-i Esâsi’yi tekrar yürürlüğe
koyarak Mebusan Meclisi’ni açmasıyla başlayan ve 1918’de Sultan Vahdettin’in
Mebusan Meclisi’ni kapatmasıyla sona eren dönem “II. Meşrutiyet Dönemi”
olarak adlandırılmaktadır.

✎ II. Meşrutiyet’in ilan edilmesinde etkili olan grup İttihat ve Terakki Cemiyeti’dir

İTTİHAT VE TERAKKİ CEMİYETİ
✎ 1889 yılında İstanbul’da askerî tıbbiye öğrencileri olan İbrahim Temo, İshak
Sukutî, Abdullah Cevdet, Mehmet Reşit, Hikmet Emin Bey, Hüseyinzâde Ali
ve Nâzım Bey tarafından İttihad-ı Osmânî adıyla gizlice kurulan cemiyettir.
✎ Aynı yıl içinde Paris’teki Jön Türkler (Genç Osmanlılar) ile temas kuran bu grup
Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti adını almıştır.
✎ Mustafa Kemal’in 1906’da Şam’da kurduğu Vatan ve Hürriyet Cemiyeti, 1907
yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne katılmış ve iki cemiyet birleşmiştir.
✎ Başlıca yayın organları Mizan, Meşveret ve İçtihad gazeteleridir.

✎ 1918’de kapatılan parti, Teceddüt Fırkası adı ile çalışmalarını sürdürmüştür.

1908’de İngiltere ile Rusya arasındaki Reval Görüşmesi’nde; Makedonya meselesi,
Boğazların durumu ve Osmanlı’daki azınlıklar için yapılacak ıslahatların görüşülmesi

Meşrutiyet’in ilânında hızlandırıcı etkiye sahip olmuştur.

II. Meşrutiyet’in İlanı (24 Temmuz 1908)
✎ İttihat ve Terakki Cemiyeti üyeleri, basından ve Almanya istihbaratından aldıkları
Reval Görüşmeleri bilgisine dayanarak, silah zoruyla da olsa padişaha Meşrutiyet’i
ilan ettirebilmek için Hürriyet Taburları’nı kurmuşlar ve isyan çıkarmışlardır.
✎ Halk tarafından da desteklenen bu ayaklanma sonucunda Selanik Hükûmet Konağı
işgal edilmiştir. İttihat ve Terakki liderlerinden Enver Paşa, Resneli Niyazi Bey ve
Eyüp Sabri Bey’in ordularıyla İstanbul’a geleceği dedikoduları üzerine endişelenen
II. Abdülhamit, 24 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyet’i ilan ederek Kanun-i Esâsi’yi yeniden

yürürlüğe koymuştur. Böylece İstibdat Dönemi sona ermiştir.

II. Meşrutiyet’in İlanı Sırasında Yaşanan Toprak Kayıpları
 Bulgaristan bağımsızlığını ilan etmiştir.
 Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Bosna-Hersek’i ele geçirmiştir.

 Girit, Osmanlı Devleti’nden ayrılarak Yunanistan’a bağlanmıştır.

31 Mart Olayı (13 Nisan 1909)
✎ II. Meşrutiyet’in ilanından sonra bu yönetimi istemeyen grupların, Volkan Gazetesi

yazarı Derviş Vahdeti öncülüğünde İstanbul’da başlattıkları isyandır
31 Mart Olayı Türk tarihinde rejime (yönetim şekline) karşı çıkan ilk isyandır.
✎ Osmanlı Mebusan Meclisi’nin ikinci kez açılışından sonra çatışmalar artmıştır. İttihatçılara
muhalif olanların kurduğu Ahrar Fırkası, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin
çalışmalarına engel olmak istemiştir.
✎ Politik istikrarsızlık ve çatışmalar, Serbesti Gazetesi yazarı Hasan Fehmi’nin öldürülmesi
ile daha da şiddetlenmiştir.
✎ Volkan Gazetesi, İttihad-i Muhammedî Cemiyeti’nin yayın organı haline geldikten
sonra özellikle din adamları ve ittihatçılara karşı olan subaylar üzerinde son derece

etkili olmuştur.
✎ Taksim Kışlası’ndaki Avcı Taburları’na bağlı askerler ayaklanma çıkararak, ülkenin
şeriata göre yönetilmesini istemişlerdir. Dönemin hükûmeti (Hüseyin Hilmi Paşa)
isyancılarla uzlaşma yoluna gidince, hükûmet üyeleri tek tek istifa etmiş, yeni kabineyi
de Tevfik Paşa kurmuştur.
✎ İsyan, Selanik’ten gelen Komutanlığını Mahmut Şevket Paşa’nın, Kurmay Başkanlığını
Mustafa Kemal’in yaptığı Hareket Ordusu tarafından bastırılmıştır. Mustafa

Kemal ayrıca Hareket Ordusu’nda “Kolağası” olarak görev almıştır.
✎ İsyanın bastırılmasından sonra sıkıyönetim ilan edilmiş ve II. Abdülhamit tahttan

indirilerek yerine Mehmet Reşat (V. Mehmet) tahta çıkarılmıştır.
Osmanlı tarihinde meclis kararıyla tahttan indirilen iki padişah vardır. Bunlardan ilki

Sultan II. Abdülhamit, diğeri de Sultan Vahdettin (VI. Mehmet)’dir.
✎ 27 Nisan 1909 tarihinde Selanik’e sürgüne gönderilen II. Abdülhamit, yaklaşık 3,5
yıl sürecek olan sürgün hayatını Selanik’teki Alatini Köşkü’nde geçirmiştir. Daha
sonra 150 liraya kiralanan “Loreley” adlı bir Alman gemisi ile 2 Kasım 1912’de tekrar

İstanbul’a, Beylerbeyi Sarayı’na geri dönmüştür.

1876 Kanun-i Esâsisi’nde Yapılan “1909 Yılı” Değişiklikleri
 Hükûmet, padişaha değil Mebusan Meclisi’ne karşı sorumlu tutulmuştur.
 Padişahın Meclis’i kapatma yetkisi büyük oranda sınırlandırılmıştır.
 Uluslararası antlaşmalarda “Mebusan Meclisi’nin Onayı” zorunluluğu getirilmiştir.
 Kanun teklifi için gerekli olan padişah izni kaldırılmıştır.
 Padişahın sürgün ve sansür yetkisine son verilmiştir.
 Padişahın veto hakkı sınırlandırılmıştır.
 Basın üzerindeki sansür kaldırılmıştır.

 Cemiyet, dernek ve parti kurma hak ve hürriyetleri kabul edilmiştir

II. Meşrutiyet Döneminde Kurulan Siyasî Partiler
Türk tarihinde çok partili hayata ilk kez II. Meşrutiyet Dönemi’nde geçilmiştir
İttihat ve Terakki Cemiyeti
 Türk siyasî tarihinin ilk partisidir.
 Siyasî fikir olarak Türkçülük (Turancılık/Pantürkizm)
akımını savunmuştur.

 Mizan, Meşveret ve İçtihad gazeteleri desteklemiştir.

Osmanlı Ahrar Fırkası
 Prens Sabahattin önderliğinde kurulmuştur.
 Türk siyasî tarihinin ilk muhalefet partisidir.
 Volkan ve Serbestî gazeteleri desteklemiştir.

Hürriyet ve İtilaf Fırkası
 Liderleri Dr. Rıza Nur ve Damat Ferit Paşa’dır.
 1911 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı

kurulan en önemli muhalefet partisidir

✎ II. Meşrutiyet Dönemi’nde bu önemli üç siyasî parti dışında ayrıca; Fedakâran-ı
Millet Fırkası, İttihad-ı Muhammedî Fırkası, Osmanlı Demokrat Fırkası, Islahat-ı
Esâsiye-i Osmaniye Fırkası, Mutedil Hürriyetperverân Fırkası, Osmanlı Sosyalist

Fırkası ve Ahâli Fırkası gibi siyasî partiler de kurulmuştur

27 Nisan 1909’da Meclis-i Mebusan’ın aldığı
karar doğrultusunda, Şeyhü’l-islâm
Mehmet Ziyaeddin Efendi’nin fetvasıyla
tahttan indirilen Sultan II. Abdülhamit’in,
yaklaşık 3,5 yıllık sürgün hayatını geçirdiği
yer aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kriçim Sarayı B) Malta Köşkü
C) Alatini Köşkü D) Rumini Sarayı

E) Yedi Kule Şatosu

Yusuf Akçura’nın Osmanlıcılık, İslamcılık
ve Türkçülük fikirlerini incelediği önemli

eseri Üç Tarz-ı Siyaset’tir

TRABLUSGARP SAVAŞI (1911-1912)
1909 yılında İtalya ile Rusya arasında imzalanan Racconigi Antlaşması ile Rusya İtalya’nın
Trablusgarp’taki çıkarlarını, buna karşılık İtalya da Rusya’nın Boğazlardaki çıkarlarını

kabul etmiştir
1896 Habeşistan bozgununu yaşamış olan İtalya, Osmanlının iç sorunlarını çok yerinde
ve zamanında kullanarak Trablusgarp, Bingazi ve Derne’ye asker çıkarmıştır
✎ Osmanlı Devleti’nin genç vatansever subayları Mustafa Kemal (gazeteci Şerif Bey
adıyla), Enver Bey, Nuri Bey, Fethi Okyar ve Ali Çetinkaya, Mısır ve Tunus üzerinden
buraya gizlice geçmişlerdir.
✎ Derne ve Tobruk’ta Mustafa Kemal, Bingazi’de ise Enver Bey İtalyanların ilerleyişini
durdurmuş, bunun üzerine İtalya, Osmanlı Devleti’ni barışa zorlamak için Rodos
ve Oniki Ada’yı işgal etmiş, Çanakkale’yi abluka altına almıştır.
✎ Karadağ’ın Balkanlarda Osmanlı’ya savaş ilan etmesiyle, iki cephede birden savaşamayacağını
anlayan Osmanlı Devleti çaresizce barış istemek zorunda kalmıştır.
Osmanlı Devleti Trablusgarp’taki subaylarını geri çağırmış ve 15 Ekim 1912 tarihinde

İsviçre’nin Lozan şehrinde İtalya ile Ouchy (Uşi) Antlaşması’nı imzalamıştır
 Osmanlı Devleti’nin Kuzey Afrika’daki son toprak parçası olan Trablusgarp ve

Bingazi (Libya) İtalya’ya bırakılmıştır.
Trablusgarp’ta yaşayan Müslümanlar dinî yönden halifelik makamına bağlı kalacaklardı.

Böylece dinî ve kültürel bağlar korunmaya çalışılmıştır
 Rodos ve On İki Ada geçici olarak (Balkan Savaşları bitene kadar) İtalya’ya bırakılmıştır
İtalya Balkan Savaşları bitmesine rağmen Rodos ve On iki Ada’yı Osmanlı’ya geri vermemiş,

II. Dünya Savaşı sonunda 1947 Paris Antlaşması ile Yunanistan’a bırakmıştır.
✎ Osmanlı Devleti, Kuzey Afrika’daki son toprağını kaybetmiş, aynı zamanda artık 3

kıtada toprağı olan bir devlet olma özelliğini de yitirmiştir
Trablusgarp Savaşı Mustafa Kemal’in sömürgeciliğe karşı ilk mücadelesidir

Dünya tarihinde uçak ilk kez Trablusgarp Savaşı’nda İtalya tarafından kullanılmıştır.
İtalyan pilot Giulio Gavotti 1 Kasım 1911’de dünya tarihinde ilk kez uçaktan Osmanlı

askerlerinin üzerine bomba atarak hava saldırısı gerçekleştirmiştir.

Rusya, Trablusgarp Savaşı devam ederken, Osmanlı’nın Balkanlardaki topraklarını
Sırbistan ve Bulgaristan arasında paylaştırmış, Karadağ ve Yunanistan’ın da katılımıyla

Balkan Birliği oluşturulmuştur

I. BALKAN SAVAŞI (1912-1913)
✎ I. Balkan Savaşı’nda Osmanlı Devleti’ne saldıran ilk Balkan devleti Karadağ olmuş,

bu devletin Yenipazar’a saldırısıyla savaş başlamıştır.
✎ Kısa zamanda gelişen savaşa Bulgaristan, Sırbistan ve Yunanistan’ın da dâhil olmasıyla

Osmanlı Devleti dört cephede birden savaşmak zorunda kalmıştır
✎ Rauf (Orbay) Bey, Hamidiye Kruvazörü ile Ege’de başarılı mücadeleler vermişse de
Yunanlılar Ege adalarını işgal etmeyi başarmışlardır.
✎ Mustafa Kemal, 25 Kasım 1912’de Çanakkale ve Gelibolu’yu savunmak için kurulan
Akdeniz Boğazı Birleşik Kuvvetler Harekât Şubesi Komutanlığı'na atanmıştır.
✎ Osmanlı Devleti ile sınırı kalmayan Arnavutluk ise, Osmanlı’nın bu durumundan

yararlanarak bağımsızlığını ilan etmiştir.I. Balkan Savaşı sırasında bağımsızlığını ilan edip, Osmanlı Devleti’nden ayrılarak bağımsız
olan son Balkan devleti Arnavutluk olmuştur

✎ Osmanlı Devleti’nin I. Balkan Savaşı’nda mağlup olmasında;
 Ordunun siyasete karışması
 Ordunun bir kısmının terhis edilmesi (Dışişleri Bakanı Âsım Bey 65.000 kişilik
bir askerî birliği savaştan önce terhis etmiştir.)
 Donanma gücünün yetersiz olması
 Savaşın dört cephede devam etmesi
 Ordunun bir kısmının Vahabî Ayaklanması’nı bastırmak için Yemen’e gitmesi

gibi durumlar etkili olmuştur.

Bâb-ı Âli Baskını (23 Ocak 1913)
✎ I. Balkan Savaşı’nda alınan yenilginin sorumlusu görülen hükûmete karşı, İttihat ve
Terakkicilerin düzenlediği, Osmanlı Devleti’nde görülen ilk hükûmet darbesidir.
✎ Enver Paşa öncülüğünde düzenlenen bu hükûmet darbesi ile Kâmil Paşa Hükûmeti

düşürülmüş, yerine Mahmut Şevket Paşa Hükûmeti kurulmuştur
Bâb-ı Âli Baskını sadece bir hükûmet darbesidir. Rejimi değiştirmeye yönelik değildir.

Baskın sonucunda rejim ya da herhangi bir padişah değişikliği yaşanmamıştır

Londra Antlaşması (30 Mayıs 1913)

✎ Osmanlı Devleti bu antlaşma ile Midye-Enez hattının batısındaki toprakları kaybetmiştir.
Osmanlı Devleti bu antlaşma ile Gökçeada (İmroz) ve Bozcaada (Taşoz) dışında tüm

Ege adalarını kaybetmiştir
 Osmanlı Devleti’nin batı sınırı Midye-Enez hattı olarak belirlenmiştir.
 Ege adalarının durumu Avrupalı devletlerin alacağı karara bırakılmıştır.
 Gelibolu Yarımadası dışındaki tüm Trakya, Dedeağaç, Kavala, Kırklareli ve Edirne
Bulgaristan’a bırakılmıştır.
 Orta ve Kuzey Makedonya Sırbistan’a bırakılmıştır.

 Güney Makedonya, Selanik ve Girit Yunanistan’a bırakılmıştır

II. BALKAN SAVAŞI (1913)
✎ Bulgaristan’ın Balkanlarda güçlenmesinden rahatsız olan Sırbistan, Yunanistan ve
Karadağ Bulgaristan’a savaş ilan etmişlerdir. Bu devletlere, I. Balkan Savaşı’nda yer

almayan ve Bulgaristan’dan toprak talep eden Romanya da dâhil olmuştur.
Osmanlı Devleti, Balkan devletleri arasındaki bu mücadeleyi fırsat bilerek Kırklareli

ve Edirne (Doğu Trakya)’yi geri almıştır.
II. Balkan Savaşı’nda Mustafa Kemal Bolayır Kolordusu Kurmay Başkanı, Enver Paşa

ise Çatalca Birlikleri Kurmay Başkanı olarak görev yapmıştır
✎ II. Balkan Savaşı sonunda, Balkan devletleri kendi aralarında Bükreş Antlaşması’nı
imzalamışlardır. Osmanlı Devleti ise Bulgaristan ve Sırbistan ile ayrı ayrı İstanbul

Antlaşmaları’nı yaparken, Yunanistan ile Atina Antlaşması’nı imzalamıştır

Balkan Savaşları’nın Genel Sonuçları
❆ Batı Trakya, Makedonya, Arnavutluk ve Ege Adaları (Bozcaada (Taşoz) ve
Gökçeada (İmroz) hariç) Osmanlı Devleti’nin elinden çıkmıştır.
❆ Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki varlığı “Doğu Trakya” ile sınırlı kalmıştır.
❆ Batı Trakya (Gümülcine, Dedeağaç, İskeçe, Kavala, Yanya, Serez ve İşkodra)
sorunu ortaya çıkmıştır.
❆ Osmanlı Devleti’nde merkezî yönetim saygınlığını kaybetmiştir.
❆ Meriç Nehri sınır olarak kabul edilmiş ve yaklaşık olarak bugünkü Batı sınırı
belirlenmiştir.
❆ Osmanlı’da ülke içinde göç hareketleri yoğunlaşmıştır.
❆ Almanya’dan getirilen subaylarla Osmanlı ordusu yeniden yapılandırılmaya

çalışılmıştır.
❆ İttihat ve Terakki ülkenin yönetimini tümüyle ele geçirmiştir.

❆ Osmanlıcılık fikir akımı zayıflamış, Türkçülük fikir akımı güçlenmiştir

I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)
Savaşın başlamasında etkili olan en önemli iki devlet Almanya ile İngiltere’dir
 İtalya (taraf değiştiren devlet)
 Japonya (ilk ayrılan devlet)

 Yunanistan (son katılan devlet)
Adları Yavuz ve Midilli olarak değiştirilen savaş gemileri, Alman Amiral Souchon
(Şuson) komutasında Karadeniz’e açılarak Ruslara ait Sivastopol ve Odessa limanlarını

bombalamıştır.

Kafkas (Doğu) Cephesi (Toprak Kazanılan Tek Cephe)***

✎ I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı coğrafyasında açılan ilk cephe Kafkas Cephesi’dir.
Cephede askerî başarı sağlanamamış; Muş, Bitlis, Erzincan, Erzurum, Van ve Trabzon
Rusların eline geçmiştir. Ancak, Çanakkale Cephesi’ndeki görevi bittikten sonra
Kafkas Cephesi’ne XVI. Kolordu Komutanı olarak atanan Mustafa Kemal, 6-7 Ağustos

1916’da Muş ve Bitlis’i Rusların elinden geri almıştır.
Bu genelge üzerine İstanbul’da Hınçak ve Taşnak Ermeni Komitelerinin elebaşılığını
yapan 2345 kişi tutuklanmıştır. Ermenilerin “soykırım yıl dönümü” diye andıkları ve
her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nin meclislerine getirilen “24 Nisan” günü meselesi,

bu genelgenin yayınlandığı günü işaret etmektedir
3 Mart 1918 tarihinde Osmanlı Devleti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Brest-
Litowsk Antlaşması ile;
 Osmanlı Devleti 1878 Berlin Antlaşması esnasında kaybettiği Kars, Ardahan ve

Batum’u (Elviye-i Selâse) geri almıştır

Kanal (Süveyş-Mısır) Cephesi

✎ Bahriye Nazırı Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, 1915 yılında Süveyş Kanalı’na
iki kez taarruza geçmiş, ancak herhangi bir sonuç alınamamıştır
Arapların bu cephede İngilizleri desteklemesi İslâmcılık (Ümmetçilik) fikrinin sona
erdiğini, buna karşın Arap milliyetçiliğinin güç kazandığını göstermektedir

Çanakkale Cephesi (Zaferle Sonuçlanan Tek/Kapanan İlk Cephe)
✎ İngiliz ve Fransız donanmalarının 19 Şubat 1915’te Çanakkale Boğazı’nı bombalamasıyla
başlayan savaş, 18 Mart 1915’te Nusret Mayın Gemisi’nin döşediği mayınlar
ve topçuların çabalarıyla Kumkale ve Seddü’lbahir’de zaferle sonuçlanmıştır.
✎ İtilaf Devletleri, Avustralyalı ve Yeni Zelandalı askerlerden oluşan Anzakların da
desteği ile 25 Nisan 1915’te Gelibolu Yarımadası’na asker çıkararak karadan saldırıya
geçmiştir. Ancak burada da ünlü Türk topçusu Seyit Onbaşı destanlaşmıştır.
✎ Gelibolu Yarımadası’nda 19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal’in emrindeki
kuvvetler Anafartalar, Kireçtepe, Conkbayırı ve Arıburnu cephelerinde büyük
zaferler kazanmıştır. Bu zaferler İstanbul’un işgalini önlemiştir
19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal Arıburnu’nda askerlere: “Size ben taarruz
emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında
yerimize başka kuvvetler ve kumandanlar geçecektir.” emrini vermiş ve savaşın
kaderini belirlemiştir

 Mustafa Kemal’e “Albay” rütbesi verilmiş ve bir lider olarak dünyaca tanınmıştır

Irak Cephesi
✎ Bu cephe İngiltere tarafından; Irak (Musul–Kerkük) ve İran’ın (Abadan) petrol kaynaklarını
korumak, sömürgelerini tehdit eden Alman ve Osmanlı kuvvetlerini engellemek
ve Rusya’ya Kafkaslar üzerinden yardım ulaştırmak amacıyla açılmıştır.
✎ Halil Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu İngilizlere karşı Selman-ı Pak ve Kutü’l
Amare’de üstünlük sağlamış, İngiliz Generali Tawnshand tutsak edilmiştir
Osmanlı Devleti Irak Cephesi’nde Musul ve Kerkük dışında tüm Irak’ı kaybetmiştir.

Suriye-Filistin Cephesi
✎ Mustafa Kemal’in I. Dünya Savaşı’nda görev yaptığı son cephedir.
✎ Kanal Harekâtı’nın devamı sayılan bu cephede de İngilizlere karşı mücadele edilmiştir.
Mustafa Kemal bu cephede, Alman General Limon Van Sanders komutasındaki Yıldırım
Orduları Komutanlığı’na bağlı 7. Kolordu Komutanı olarak görev yapmış ve
Halep’in kuzeyinde oluşturduğu savunma hattıyla düşman ilerleyişini durdurmuştur.
Mustafa Kemal daha sonra Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı’na atanmıştır.

Makedonya, Galiçya ve Romanya Cepheleri
✎ Rusya, Romanya ve Fransa’ya karşı savaşılan bu cepheler Rusya’nın savaştan ayrılması
ile kapanmıştır

Mustafa Kemal I. Dünya Savaşı’nda sırasıyla;
 Çanakkale
 Kafkas
 Suriye-Filistin
cephelerinde mücadele etmiştir
 Ç ı K ı Ş şeklinde kodlanabilir.

I. DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA İMZALANAN GİZLİ ANTLAŞMALAR
İstanbul (Boğazlar)
(1915)
- İngiltere
- Fransa
- Rusya
- Boğazlar ve İstanbul Rusya’ya bırakılmıştır.
- Rusya da, İngiltere ve Fransa’nın Anadolu ve
Orta Doğu’daki çıkarlarını kabul etmiştir

Londra (1915)
- İngiltere
- Fransa
- İtalya
- Rusya
- Antalya çevresi İtalya’ya bırakılmış, ayrıca Oniki
Ada ve Trablusgarp’taki İtalyan egemenliği
de kabul edilmiştir.
- Bu antlaşmanın ardından İtalya, İtilaf Devletleri
safına geçmiştir. (Taraf değiştirmiştir.)
Sykes-Picot (1916)
- İngiltere
- Fransa
- Hayfa, Akka ve (Musul hariç) Irak bölgesi İngiltere’ye;
Çukurova, Suriye, Lübnan ve Antakya
bölgesi ise Fransa’ya verilmiştir

Mac Mahon (1916)
- İngiltere
- Hicaz Emiri
Şerif Hüseyin
- Arap halkının Osmanlı Devleti’ne ayaklanmasına
karşılık, İngiltere Arapların bağımsızlıklarını
tanıyacak ve büyük bir Arap İmparatorluğu kurulmasına
yardımcı olacaklardı.
Petrograd
Protokolü (1916)
- İngiltere
- Fransa
- Rusya
- İngiltere ve Fransa Boğazlar, Doğu Anadolu
Bölgesi ve Doğu Karadeniz kıyılarını Rusya’ya
bırakmışlardır.
Saint Jean de
Maurienne (1917)
- İngiltere
- Fransa
- İtalya
- Güneybatı Anadolu (Antalya, Aydın, Konya) ile
İzmir ve çevresi İtalya’ya bırakılmıştır.

I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin paylaşılmasıyla ilgili, Londra ve Saint Jean
de Maurienne Antlaşmaları, İngiltere ve Fransa’nın İtalya’yı yanlarına çekmek ve
İtalya’ya Anadolu’da verilecek yerleri belirlemek amacıyla yapılmıştır
I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’nin paylaşılması konusunda yapılan gizli
antlaşmalara Yunanistan katılmamıştır. Ayrıca Bolşevik İhtilâli nedeniyle savaştan
çekilen Rusya, yapılan bu gizli antlaşmaları dünya kamuoyuna duyurmuştur

18 Ocak 1918’de yayımlanan Wilson İlkelerine
göre yeniden kurulması planlanan
devlet aşağıdakilerden hangisidir?
Polonya


Wilson İlkeleri’nde dünya barışını korumak amacıyla Cemiyet-i Akvam’ın (Milletler
Cemiyeti) kurulması ilk kez gündeme gelmiştir

MONROE DOKTRİNİ (Yalnızlık Politikası)
ABD Başkanı James Monroe’nin 2 Aralık 1823 tarihinde kongreye sunduğu doktrindir.
Bu doktrin ABD dış politikası için önemli bir gelişmedir. Bu doktrine göre, Avrupa kıtasındaki
herhangi bir olay ABD’yi ilgilendirmeyecek, ABD hiçbir ittifak ya da anlaşmaya
dâhil olmayacak, kendisi dışında gerçekleşen Avrupa olaylarına müdahil olmayacaktı

Bulgaristan Selanik Ateşkesi (29 Eylül 1918)
Osmanlı Devleti Mondros Ateşkesi (30 Ekim 1918)
Avusturya-Macaristan Willa Guiste Ateşkesi (3 Kasım 1918)
Almanya Rethondes Ateşkesi (11 Kasım 1918)

Almanya Versailles (Versay)
Avusturya Saint Germain (Sen Jermen)
Bulgaristan Neuilly (Nöyyi)
Macaristan Trianon (Triyanon)
Osmanlı Devleti Sevres (Sevr)

Tank, kimyasal silahlar ve denizaltı ilk kez I. Dünya Savaşı’nda kullanılmıştır.
❆ Avusturya-Macaristan ve Bulgaristan’dan alınan topraklar üzerine Yugoslavya
devleti kurulmuştur

İngiltere - Savaştan en kârlı çıkan devlet
ABD - Savaşın kısa sürede bitmesini sağlayan devlet
İtalya - Savaş esnasında (1915) taraf değiştiren devlet
Yunanistan - Savaşa en son dahil olan devlet
Japonya - Savaştan ilk çekilen devlet
Bulgaristan - İtilaf Devletleri ile ilk ateşkes imzalayan devlet
Rusya - Rejim değişikliği yaşanan devlet
ABD-Japonya - Ekonomisi en fazla gelişen devletler

MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI (30 Ekim 1918)
✎ Mondros Ateşkesi imzalanmadan önce padişah V. Mehmet Reşat ölmüş, yerine
Padişah Vahdettin (VI. Mehmet) geçmiştir.
✎ İttihat ve Terakki’nin hükûmetten çekilmesi üzerine Ahmet İzzet Paşa sadrazamlığa
getirilmiş ve yeni hükûmeti kurmuştur.
✎ Taraflar arasındaki görüşmeler 27 Ekim 1918 tarihinde Limni Adası’nın Mondros
Limanı’nda İngilizlere ait Agamemnon Zırhlısı’nda başlamıştır
✎ Görüşmelerde Osmanlı Devleti’ni Bahriye Nazırı Rauf Bey (Orbay)’ın başkanlık ettiği
heyet, İtilaf Devletlerini ise İngiliz Amiral Calthorpe (Kalthorp) temsil etmiştir.

✎ Anadolu’nun işgali karşısında Türk milletinin ilk tepkisi millî direniş kuvvetleri oluşturmak
olmuştur.
✎ Mondros’un imzalanmasından sonra Osmanlı Devleti’nde hükûmet değişiklikleri
yaşanmıştır. Ahmet İzzet Paşa Hükûmeti 8 Kasım 1918’de istifa etmiş, yerine 11
Kasım 1918’de Tevfik Paşa Hükûmeti kurulmuştur.
✎ Padişah Vahdettin de 4 ay içerisinde seçimlere gitmek kaydıyla Mebusan Meclisi’ni
feshetmiştir. (21 Aralık 1918).
✎ Bu karışıklık ortamında İtilaf Devletleri’nin baskısının iyice artması sonucu Osmanlı
Hükûmeti tekrar değişmiş, Tevfik Paşa Hükûmeti yerine, İngiliz manda ve himaye
yönetimini savunan Damat Ferit Paşa Hükûmeti kurulmuştur. (4 Mart 1919)

Mondros ateşkesinden sonra işgal edilen ilk yer Musuldur işgallere karşı ilk direniş Fransızlara karşı Hatay Dörtyol'da gerçekleşmiştir

ilk Kuvayi Milliye Batı Anadolu'da Ayvalık'ta Yunanlılara karşı kurulmuştur

İngilizler Musul'a karşılık Urfa Antep ve Maraş'ı Suriye itilafnamesi ile Fransızlara bırakmıştır 

PARİS BARIŞ KONFERANSI (18 OCAK 1919) ✎ 32 devletin katılımıyla, I. Dünya Savaşı sonunda mağlup olan devletlerin durumlarını belirlemek, bu devletlerle yapılacak barış antlaşmalarının esaslarını tespit etmek ve barışın kalıcılığını sağlamak amacıyla toplanmıştır.

Wilson İlkeleri’nin “sömürgecilik yapılmayacak” maddesine karşı Manda ve Himaye fikri ilk kez Paris Barış Konferansı’nda ortaya atılmıştır

Paris Barış Konferansı’nda İzmir ve çevresinin Yunanistan’a verilmesi, İtilaf Devletleri arasında ilk kez görüş ayrılıklarının ortaya çıkmasına neden olmuştur.

✎ Paris Barış Konferansı’nın başlamasının ardından ülke içinde artan tepkileri önleyebilmek için padişah ve İstanbul Hükûmeti birtakım önlemler almıştır. Bu önlemlerden bazıları şunlardır: ⇒ Azınlıkları yatıştıracak, Türkleri sükûnete çağıracak Nasihat (Öğüt) Kurulları oluşturulmuştur. ⇒ Halkı sükûnete davet eden bildiriler sık sık yayımlanmıştır. ⇒ Hükûmete yeniden güven sağlamak için Saltanat Şûrası toplanmıştır. ⇒ Mustafa Kemal IX. Ordu Müfettişi olarak Anadolu’ya gönderilmiştir.

İZMİR’İN İŞGALİ (15 MAYIS 1919)

✎ Bölgedeki Rumların Yunanlıları sevinç gösterileriyle karşılaması ve yaşanan işgal karşısında daha fazla dayanamayan Hukuk-u Beşer (İnsan Hakları) Gazetesi yazarı Hasan Tahsin (Osman Recep Nevres) Yunanlılara ilk kurşunu atmıştır.

✎ İzmir’in işgalini protesto etmek için yurdun pek çok bölgesinde mitingler düzenlenmiş ve bildiriler yayımlanmıştır. Nitekim 19 Mayıs 1919’da Fatih’te, diğeri 23 Mayıs 1919’da Sultanahmet’te olmak üzere iki büyük miting yapılmış; mitinglerde Halide Edip (Adıvar), Nakiye Hanım, Selim Sırrı (Tarcan), Sait Bey ve Mehmet Emin (Yurdakul) millî duyguları coşturan ve işgalleri protesto eden konuşmalar yapmışlardır

İzmir’in işgalinin en önemli sonucu Kuvây-i Milliye ruhunu ortaya çıkarmasıdır

Amiral Bristol Raporu, İzmir’in işgalinin haksızlığını ve Millî Mücadele’nin haklılığını ortaya koyan ilk uluslararası belgedir

GENERAL MİLNE HATTI VE RAPORU (3 KASIM 1919) ✎ İngiliz Generali Milne’nin, Türk kuvvetleriyle İtilaf Devletleri kuvvetleri arasında bir tampon bölge oluşturacak şekilde belirlediği sınırdır. (Milne Hattı) ✎ Bu hattın belirlenmesinde temel amaç, Yunan kuvvetlerine zaman kazandırmaktır. ✎ Milne’nin belirlediği bu hat, Ayvalık’ın kuzeyindeki Aymazdağı’ndan güneye doğru Tatarköy, Keşelli, Sart, Bademlik, Umurlu ve Selçuk’tan geçiyordu.

✎ Mustafa Kemal bu hatta uyulmamasını emretmiştir. Nitekim Anadolu’daki Kuvây-i Milliye bu hattı tanımamıştır

Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Heyet-i Osmaniyesi ✎ 2 Aralık 1918’de, I. Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Bey’in yardımlarıyla Edirne’de kurulmuştur.

Edirne ve Lüleburgaz Kongreleri’ni düzenlemiştir

Bu cemiyet, Osmanlı Devleti’nin dağılması halinde Trakya’da yeni bir Türk devleti (Trakya Cumhuriyeti) kurmayı amaçlamıştır. ✎ Yeni Edirne ve Ahali gazetelerini çıkararak görüşlerini dile getirmiştir

Vilâyet-i Şarkiye (Doğu Anadolu) Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

✎ Cemiyet, çıkardığı Fransızca Le Pays (Vatan) ve Türkçe Hadisat ve Albayrak gazeteleri ile doğu illerinin Türk yurdunun ayrılmaz bir parçası olduğunu savunmuştur

✎ Mustafa Kemal, Kâzım Karabekir, Rauf Orbay gibi millî Mücadele’nin liderlerini de bünyesinde barındırmış, bu cemiyetin yardımlarıyla ileriki dönemde Erzurum Kongresi toplanmıştır

Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

✎ Bu cemiyet Erzurum Kongresi’nin toplanmasına da yardımcı olmuştur.

İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti

✎ Redd-i İlhak Cemiyeti’nin önemli faaliyetlerinden biri Batı Cephesi’nin kurulmasını sağlayan Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri’ni düzenlemiş olmasıdır

Millî Kongre Cemiyeti ✎ 29 Kasım 1918’de Dr. Esat Işık önderliğinde İstanbul’da kurulmuştur. ✎ Diğerlerinden farklı olarak mücadeleye bir bütün olarak yaklaşmış, bütün millî güçleri birleştirmeyi amaçlamış ve mücadeleyi basın-yayın yoluyla yürütmüştür

Millî Kongre Cemiyeti kurucularından Dr. Esat Işık’ın hazırladığı rapor “Dr. Esat Işık Raporu” adıyla bilinmektedir. Rapor, ilk kez “Kuvây-i Milliye” sözünün geçtiği belge olması yönünden son derece önemlidir

Kars İslâm Şûrası (Cenub-i Garbî Kafkas Hükûmeti)

✎ Cemiyet, Osmanlı Devleti’nin dağılması halinde Güney Kafkasya’da yeni bir devlet kurmayı amaçlamıştır. ✎ 30 Kasım 1918’de Kars’ta toplanan kongrede Millî İslâm Şûrası Hükûmeti’ni, 17-18 Ocak 1919 tarihlerinde toplanan ikinci kongrede ise “Cenub-i Garbî Kafkas Hükûmeti Muvakkat-ı Milliyesi”ni (Güneybatı Kafkasya Geçici Hükûmeti) kurmuştur. ✎ Cemiyet Ermenilere karşı mücadele etmiş, ileri dönemde toplanacak olan Erzurum Kongresi’ne temsilci göndermiştir

Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti ✎ Mustafa Kemal’in isteği ile 5 Kasım 1919’da Sivas’ta kurulmuştur. ✎ Cemiyet, düşman ilerleyişi karşısında protesto mitingleri düzenlemiş, ayrıca ordu için yardım kampanyaları tertiplemiştir

Millî Karakol Cemiyeti (Gizli) ✎ İstanbul’dan Anadolu’ya sevkiyat işlerini yürütmüştür. ✎ Yasal izni olmadığı için, cemiyet faaliyetlerini gizlice sürdürmüştür

Millî Müdafaa (Mim Mim) Grubu ✎ İstanbul’dan Anadolu’ya silah ve cephane kaçırılması ve Millî Mücadele taraftarlarının Anadolu’ya geçmelerinde yararlı faaliyetler sürdürmüştür. ✎ Ayrıca bu dernek, Millî Mücadele’ye destek olmak adına topladığı istihbarat bilgilerini Anadolu’ya göndermiştir

✎ Mavri Mira Cemiyeti, azınlıkların kurduğu cemiyetler içerisinde en etkili olan ve en geniş kapsamlı faaliyet gösteren cemiyettir

Etnik-i Eterya Cemiyeti (Rum) ✎ Rumlar tarafından kurulan ilk cemiyettir

Kordos Cemiyeti (Rum Göçmenleri Komisyonu) (Rum) ✎ Mavri Mira Cemiyeti’ni destekleyen bir cemiyettir. ✎ Gizli adı “Kordos” olan ulusal mücadele karşıtı bu kuruluş, Rum Göçmenleri Merkez Komisyonu adıyla bilinmektedir

Hınçak ve Taşnak-Sütyun Cemiyetleri (Ermeni) ✎ Hınçak Cemiyeti, Ermeni Patriği Zaven Efendi tarafından 1887 yılında Cenevre’de kurulmuştur. ✎ 1890’da Tiflis’te kurulan Taşnak-Sütyun Cemiyeti ise Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurmayı amaçlamıştır. ✎ Adana’da kurulan Ermeni İntikam Alayı da bu cemiyetlerin yanı sıra Çukurova çevresinde faaliyet göstermiştir

İngiliz Muhipleri Cemiyeti ✎ 1919’da Sait Molla tarafından İstanbul’da kurulmuştur. ✎ Kurtuluşun ancak İngiliz himayesine (mandaterliğine) girmekle mümkün olacağını savunmuştur. ✎ Padişah Vahdettin ve Sadrazam Damat Ferit Paşa cemiyetin üyeleri arasındadır

Kürt Teâli Cemiyeti ✎ Wilson İlkeleri’ne dayanarak, İngiltere’nin himayesinde Güneydoğu Anadolu’da bağımsız bir Kürdistan Devleti kurmayı amaçlamıştır. ✎ İngilizler ve Ruslar tarafından desteklenmiş olmasına rağmen, bölge halkı tarafından destek görmemiştir

Teâli-i İslâm Cemiyeti ✎ İstanbul’da kurulmuş olup, vatanın kurtuluşunun saltanat ve hilâfete bağlı olmakla mümkün olabileceğini savunmuştur. ✎ Cemiyet özellikle Hürriyet ve İtilaf Fırkası tarafından desteklenmiştir. ✎ Millî Mücadele’ye karşı çıkan Konya İsyanı’nda önemli rol oynamış, ancak halktan fazla destek görememiştir

Hürriyet ve İtilaf Fırkası ✎ 1911’de İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin karşıtı olarak kurulan bu fırka, dönemin en büyük muhalefet partisidir. ✎ TBMM’ye karşı çıkan isyanları desteklemiş, manda ve himayenin en iyi çözüm yolu olduğunu benimsemiştir. ✎ Millî Mücadele’yi yok etmeye çalışan bu fırka, Alemdar ve Peyam-ı Sabah gazetelerinde görüşlerini yayımlamıştır

Nigehban Askerî Cemiyeti ✎ “Askerlerin Bekçileri” anlamına gelen bu cemiyet, emekli subay tarafından kurulmuştur. ✎ Kendisini Millî Mücadele’nin düşmanı olarak gören cemiyet, iç isyanları desteklemiştir. (Düzce, Hendek, Adapazarı İsyanları)

8 Kasım 1920’de Düzenli Ordu’nun kurulması ile Kuvây-i Milliye kaldırılmıştır. Bu gelişme üzerine, Çerkez Ethem, Demirci Mehmet Efe gibi bazı Kuvây-i Milliye liderleri, düzenli orduya katılmayıp TBMM’ye karşı isyan etmiştir